Opstand in Moldova

Minstens tienduizend mensen – veelal jong, vooral studenten – betoogden vandaag in de hoofdstad van Moldova tegen de verkiezingsoverwinning van de Communistische Partij afgelopen zondag in deze voormalige Sovjetrepubliek gelegen tussen Oekraine en Roemenië. De betoging mondde uit in een bestorming van het presidentskantoor en van het parlementsgebouw. In dat laatste gebouw drongen een aantal actievoerders binnen, vernielden spullen en braken ramen.  De poolitie probeerde betogers tegen te houden met traangas en waterkanon, maar dat lukte maar matig. Aljazeera, maar inmiddels ook de NRC berichten erover.

Vanwaar de grote woede van de forse aantallen – gisteren ook al 8000 – demonstranten? Volgens waarnemers zijn de verkiezingen op zichzelf eerlijk verlopen, zegt de BBC, en ook de NRC.  Maar de burgemeester van de hoofdstad Chinisau – geen aanhanger van de regerende Communistische Partij – zegt dat aanhangers van die regeringspartij soms tweemaal konden stemmen. En Radio Free Europe haalt een rapport aan van een OCSE-kantoor waarin gesteld wordt dat de verkiezingen weliswaar in een “over het algemeen pluralistische context” plaatsvonden, maar waarin toch ook sprake is van “beweerde intimidatie van kiezers en kandidaten, partijdigheid in de door de staat gedomineerde media, en obstakels waaronder een hoge kiesdrempel en een verbod om allianties tussen partijen te sluiten.” Zo heel erg vrij waren de verkiezingen wellicht toch niet. Al moet daarbij vermeld worden dat de OSCE een organisatie is van voornamelijk Westerse staten wiens waarnemingsmissies bij verkiezingen niet bij voorbaat boven verdenking van partijdigheid staan.

Maar bij peilingen kregen de Communistische Partij slechts 36 procent van de stemmen, tegen 22 procent voor de centrum-rechtse oppositiepartijen. Eénderde van de ondervraagden gaven echter nog geen keus aan. De de Communistische Partij uiteindelijk geen 36 maar 50 procent behaalde, en de twee grootste oppositiepartijen respectievelijk 13 en 12 procent, een derde bijna 10 procent. het verschil met peilingen is  dus wel vrij groot. Is dat geloofwaardig? Ik vind de teleurstelling van demonstranten niet alleen begrijpelijk, mij lijkt hun gevoel dat de zaak niet helemaal eerlijk is verlopen geen onzin. De demonstranten hebben een punt.

De felheid van de betogingen zou echter wel eens een diepere voedingsbodem kunnen hebben dan alleen woede over de overwinning van de regeringspartij. Moldova is een straatarm land, of beter gezegd een land vol straatarme mensen. Het maandloon bedraagt er gemiddeld 195 euro.  Zoiets pleegt niet bij te dragen aan tevredenheid over de zittende regering, om het eens voorzichtig te zeggen.

Wie organiseerden de protesten? Dat wordt uit de berichtgeving niet helemaal duidelijk. Het mobiliseren van betogers ging via het tegenwoordig wijd om zich heen grijpende Twitter, zo  meldt de Daily Telegraph (gevonden via de BBC). Een verslaggever van Radio Free Europe noemt “de situatie ‘nogal onzeker” zonder duidelijke organisatoren achter de protesten die in geweld uitmondden, en met nog minder idee van ‘wat ze precies willen’ .”

De verkiezingen geven de Communistische Partij trouwens net geen absolute meerderheid aan parlementszetels. Dat doet ertoe, want het parlement kiest in Moldova de president – en als er  binnen een voorgeschreven termijn geen keus kan worden gemaakt, komen er nieuwe verkiezingen. Politici van de oppositie hebben al gezegd dat ze de Communistische kandidaat geen steun gaan geven. Het is niet ondenkbaar dat de druk van de straatprotesten deze, overwegend liberale, oppositie goed uitkomt om inderdaad nieuwe verkiezingen te bereiken. Daarmee zouden de demonstranten in feite bijdragen aan een ‘fluwelen revolutie’, een als volksopstand ingeklede pro-Westerse machtsovername door rechtse politici. Dat is in buurland Oekraine eerder vertoond.

Mar de economische crisis kan er ook toe bijdragen dat het protest harder wordt, dat er eisen naar voren gebracht worden van arm tegen rijk. Dat zou de protesten een dynamiek kunnen geven die zich minstens zozeer tegen de liberale politici als tegen de regeringspartij kan richten, richting progressieve verandering, richting links. Voor dat hoopvoller scenario zijn in de huidige berichtgeving echter nog maar weinig aanknopingspunten te vinden. Toch eventjes in de gaten houden, die protesten in Moldova.