Rode Maandag in de VS: bevolking beweegt Congres tot nee tegen bail-out

Zwarte maandag, zo werd  de afgelopen maandag, 29 september al genoemd. Het was een dag van omlaag denderende beurskoersen, van een Fortis dat ondanks redding via gedeeltelijke nationalisering bleef kelderen, en van het 700-miljard-dollar ‘reddingsplan’ dat door het Congres werd afgestemd. Nog meer paniek op de beurs, en een president Bush die de camera’s inkeek alsof er zojuist enkele grote vliegtuigen  een tweetal hoge flatgebouwen in New York als landingsplaats hadden uitgekozen.

Ik stel echter voor dat we de benaming ‘Zwarte Maandag’ vervangen. ‘Rode Maandag’ lijkt mij wel geschikt, en wel om twee redenen. In de eerste plaats vanwege het rode bloed dat tevoorschijn kwam toen miljoenen mensen in Amerika de verzamelde machthebbers – Bush, Obama, McCain, minister Paulson, Democratisch aanvoerder in het Huis van Afgevaardigden Nancy Pelosi, Centraal Bankier Bernanke, het hele stel – een bloedneus bezorgden door voldoende Congresleden zodanig te bestoken met boze e-mails en telefoontjes dat die Congresleden – met verkiezingen in het achterhoofd, en hun zetels in gevaar – het 700-miljard-dollar-plan wegstemden. In de tweede plaats omdat juist mensen met rooie opvattingem, socialisten van allerlei soort, in deze gebeurtenis iets te vieren hebben: één-nul in de wedstrijd tussen gewone mensen onderaan, en de machthebbers die ons dag en nacht bestelen.

Het zogeheten reddingsplan hield in dat de Amerikaanse regering, via een daartoe op te richten instantie met zeer ruime volmachten, allerlei riskante leningen die banken hadden verstrekt en die het financiële systeem mee dreigen te slepen in een neerwaartse spiraal, zou opkopen. Zo zou de regering, en daarmee de betalstingbetaler in de VS, opdraaien vvoor de mislukking van talloze speculatieve investeringen. De vrije makrkt mag bankiers rijk maken. Zodra de vrije markt er echter toe leidt dat die bankiers hun geld dreigen kwijt te raken, mag de staat inspringen om die bankiers en hun instellingen overeind te houden, natuurlijk met als excuus dat als het bankwezen crasht iedereen de dupe is.

Zeer terecht keken heel veel mensen in de VS door deze zwendel heen. Diverse auteurs legden uit waar het scheef zat. Er was bijvoorbeeld wel op andere manieren aan geld voor het plan te komen, zo rekent het Institute for Policy Studies voor. Hef 4 dollar belasting op elke transactie van 100 dollar op aandelen en dergelijke, en je hebt jaarlijks 100 miljard dollar. Hef 3 procent belasting op elk huishouden van 10 miljoen of meer, en je hebt nog eens 300 miljard. Hef 50 procent inkomstenbelasting op inkomens van 5 miljoen en meer, en 70 procent op 10 miljoen en meer – hoppa, wéér 105 mijard dollar. Zo is er nog wel meer. Laat, kortom, degenen die met hun investeringsbeslissingen de crisis hebben gebracht, zelf voor hun crisis opdraaien, dat zou al schelen. 

Maar het opkopen van slechte verrotte leningen en schulden doet die leningen en schulden ook nog eens niet verdwijnen; de risico’s ervan worden alleen ergens anders neergelegd, niet bij de louche inversteerders zelf, maar bij mensen onderaan. Er zijn in feite maar twee heldere en consistente oplossingen. Of je laat de markt zijn destructieve werk doen, er komt een grote golf van faillisementen, een diepe recessie met oennoemelijk leed voor massa’s mensen – en dan krabbelt de boel, na deze grondige grote schoonmaak, weer op. Of de hele financiële sector komt in staatshanden, en wordt in dienst gesteld van het welzijn van de bevolking die daarover via democratische organen kan beslissen en beschikken.

Een asociale, maar systeemconforme oplossing, of een sociale oplossing die echter het kapitalistische systeem opblaast – dat is de echte keus. Het huidige plan  lost zelfs in eigen termen niet echt iets op, schuift de oplossing vooruit en legt de last ervoor ook nog eens bij de verkeerde mensen, bij de mensen die toch al te lijden hadden onder hoge prijzen, lage inkomsten, hoge schulden die ze te vaak al niet konden afbetalen. Waarom zouden zij nu op moeten draaien om het feestje van de bankiers en investeerders te gaan betalen?

Al snel na het bekend worden van het plan-van-700-miljard werd duidelijk dat zeer veel Amerikanen er dan ook geen zin in hadden. Op 25 september publiceerde Business Week een mooie reportage over de talloze initiatieven, serieus en humoristisch, van mensen die tegen d ebail-out-zwendel wilden protesteren. CNN bericht over demonstranten op Wall Street vorige week.  “Er is geen agenda, geen leiders, geen groep die het organiseert, niets om te onderschrijven, behalve dan dat we niet gaan betalen!”, zo luidde een anonieme oproep hiervoor via e-mail.  Intussen begonnen mensen e-mails te verstueren aan hun Congresleden: “Volgens de New York Times werden Democratische en Repulbikeinse politici bedolven onder protesten tegen de voorgestelde bail-out: senatoren kregen duizenden e-mails, waarvan 95 procent tegen waren. Barbara Boxer, Democraat uit Californië, vertelde de Times dat ze 17.000 e-mails had gekregenm, en bijna allemaal waren ze tegen de bail-out”, zo schrijft The Age.

De hete adem van grote aantallen boze Amerikanen werd – ruim een maand voor verkiezingen waarbij veel Congresleden hun zetel moeten verdedigen – blijkbaar te veel voor een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Ja, voor flink wat Republikeinse leden van dat Huis gold vooral het bezwaar dat de staat geen inbreuk op de vrije markt mocht maken, en dat daarom de bail-out taboe, ja ‘socialisme’ was. En ja, ook onder veel van de mensen die op straat of op internet protesteren vinden we rechtse mensen met conservatieve ideëen. Maar een conservatief die serieus geen belastinggeld wil smijten om bankiers te redden, heeft op dat punt een linksere houding dan een Democraat die tot iedere prijs Wall Street uit de brand wil helpen.

Wat nu centraal staat is het idee van wij-tegen-zij, onder tegen boven. Gelukkig is links en de arbeidersbeweging er ook. Vakbondskoepel AFL-CIO organiseerde op 24 september een manifestatie bij Wall Street, en mensen van Socialist Appeal, een Trotskistische groep in de VS, namen deel en deden verslag.

En maandag 29 september koos – deels vanuit reactionaire opvattingen, maar voor een flink deel ook vanwege de steeds grotere druk vanuit een steeds bozere bevolking – een meerderheid van het Congres dus tegen het bail-out-plan van de verzamelde machthebbers. Het was een besluit, genomen in “de schaduw van de hooivork”, in de prachtige beeldspraak van Chris Floyd: het gewone volk trekt op naar het kasteel, en boekt nog succes ook. Mij doet het vooral ook denken aan 1 juni 2005, toen een forse meerderheid van stemmers de EU-grondwet vanuit een soortgelijk wantrouwen tegen plannen-van-hogerhand wegstemde. Glorieus is het.

Maar hoe mooi de bloedneus die onze kant in de VS hun kant heeft toegebracht ook is, het gevecht gaat door. Bush dringt aan op het alsnog aanvaarden van de bail-out, net zoals Europese politicie de EU-grondwet er alsnog door aan het manipuleren zijn. Zal de woedeuitbarsing vanuit de bevolking onder deze druk wegebben, of komt er een vervolg? Een blijmoedige commentator op Counterpunch die zich dit afvraagt, hoopt op het laatste – en geeft ter inspiratie maar vast een lijstje van algemene stakingen dat hij van Wikipedia heeft geplukt. Kennelijk onder het motto: zo kan het ook…

Hoe het ook zij, de VS is niet langer slechts in de greep van een kredietcrisis en een aanzwellende recessie. Inmiddels is daar een diepe breuk tussen bevolking, en daarmee een ernstige politieke crisis, bij gekomen. En in die crisis heeft links – principiële vijand van het kapitalisme in als zij parasitaire vormen – enorme kansen – en enorme verantwoordelijkheden. Maar dat is onderwerp voor een ander artikel. Vanavond overheerst bij mij feestvreugde vanwege een waarlijk Rode Maandag.

1 oktober 2008: akelige datum

Eén oktober 2008 wordt een akelige dag, en dan doel ik niet op het regenachtige weer. Twee gevaarlijke beslissingen worden op die datum van kracht, één in Irak en één in de Verenigde Staten.

In Irak neemt, volgens afspraak, de regering de betaling over van mensen van de zogeheten Awakening Councils . Het betreft hier Soennitische organisaties waarvan de leden veelal eerst vochten tegen de Amerikaanse bezettern, maar vervolgens door diezelfde bezetter betaald werden om tegen de gemeenschappelijke vijand ‘Al Qaeda in Irak’ te vechten. Dit was één van de redenen dat het geweld in Irak de afgelopen tijd minder wasa dan twee jaar eerder.

Maar op 1 oktober haalt de VS de Awakening Councils van de loonlijst. De regering van Irak neemt het over – althans dat is het idee. Maar die regering wordt beheerst door Sjiitische partijen en milities die de Soennietische milities die nu in Awakening gebundeld zijn als dodelijke vijanden beschouwen en behandelen. Veel Soennieten van Awakening vertrouwen de zaak niet, en de regering maakt minder haast met hetopnemen van zulke Soennieten in de veiligheidstroepen van de regering, en veel meer haast met het oppakken van Soennietische activisten wegens eerdere strijd tegen de VS en de Iraakse regering. Ik schreef al eerder over deze zaak.

Soennietische leiders waarschuwen al: als de VS hun mensen niet meer betaalt, en de Iraakse regering neemt het niet netjes over, dan staan hun mensen in de kou. Nu al is er onrust. Ghassan Mutar, Awakening-leider in Adhamiya: ” ‘mensen worden absoluut boos’als de regering haar verzekeringen nniet nakomt. ‘Als iemand hen geld aanbiedt om bommen te leggen of Amerikanen aan te vallen’ , zei hij, ‘gaan ze misschien wel terug naar het gewapende verzet.'” Zo zouden we wel eens een forse opleving van geweld na de afname van de afgelopen maanden kunnen krijgen.

Dezelfde VS die nieuw geweld in Irak in de hand werkt, bereidt ook geweld voor in eigen land. Vanaf 1 oktober is een militaire eenheid permanent gestationeerd in de VS, om op te kunnen treden in geval van terrorisme en rampen, maar ook bij ‘civiele onrust’. Militairen in de VS die permanent klaar staan om op te treden bij rellen en heftige demonstraties, daar komt het op neer.

En het is niet zomaar een eenheid die met deze taak is  belast. Het gaat om de Eerste Gevechtsbridgade van de Derde Divisie van het leger, een eenheid die deelnam aan de bestorming van Bagdad in 2003, en darana langdurig in Irak heeft gezeten. Bijnaam van de eenheid is ‘de Raiders‘. 

Het stationeren van juist dit type eenheid laat zien hoe de regering van de VS de bevolking ziet: als potentiële vijanden. De soldaten worden getraind in zogeheten niet-dodelijke wapens. Daaronder valt bijvoorbeeld de, soms trouwens wel degelijk dodelijke, taser. Daarmee worden stroomstoten toegediend. Soldaten moeten dat in hun training bij elkaar doen, met de kennelijke bedoeling dat zezich harden en ongevoelig worden voor wat ze mogelijk burgers aan moeten doen.

De permanente inzet van militairen bij binnenlandse ordehandhaving is een verdere stap in autoritaire richting. Glenn Greenwald, deskundige op het gebied van burgerrechten, zet uiteen hoe hier wetgeving die militaire inzet in binnenlandse wetshandhaving sterk aan banden legt, wordt uitgehold. Als straks mensen écht op grote schaal boos worden – wegens de manier waarop Wall Street met 700 miljard gered gaat worden op kosten van de rest van de bevolking, bijvoorbeeld – dan staan er dus vanaf morgen soldaten klaar. Permanent. Net als in een doodgewone militaire dictatuur.

Ja, morgen is een natte, akelige dag. It’s a hard rain’s a-gonna fall…

Geen goed weekje voor het Gezag

Het was geen goede week voor het gezag. Eerst hadden we oorlogsminister Van Middelkoop, die aan Vrij Nederland opbiechtte dat gezag “niet in zijn vocabulaire” zat, en dat hij blij was dat hij netjes onder zijn dienstplicht kon uit komen destijds. “Hier ga ik doodongelukkig van worden”, had hij zich tijdens de keuring geraliseerd – zoals ongetwijfeld vele duizende anderen met hem overigens, maar die werde daadwerkelijk ongelukkig of erger. Als het hoogste gezag op Defensie zegt dat hij gezag eigenlijk maar een onhanteerbaar iets vindt, dan maakt dat het gezag van de minister – en het ontzag van zijn ondergeschikten – niet bepaald groter. En net zoals ik liever incompetente presidenten en ministers zie – het zijn immers vijanden van de mensen onderaan, en ik heb liever knullige tegenstanders – zo verkies ik ook gezagsdragers met minder gezag. Dat een minister zijn eigen gezag zo helpt afbrokkelen – ik vind het een vrolijkmakend iets. Vooral níét vervangen, die minister, en zeker niet door een werkelijk gezagsgeile houwdegen!

Intussen is er met de gezagsverhoudingen onder de Nederlandse militairen in Uruzgan ook iets aan de hand. Gisteren werd bekend dat een commandant een peloton van 24 militairen op non-actief had gesteld. Er zou onenigheid zijn over het werk dat ze moesten doen. “De verkenningseenheid werd de afgelopen eenheid structureel ingezet voor andere taken dan verkennen. Dit tot frustratie van de verkenners, die te kennen gaven niet meer op deze manier te willen worden ingezet. Dat kan volgens Defensie worden opgevat als weigering van een dienstbevel”, aldus De Volkskrant. Van zo’n daadwerkelijke weigering is volgens anonieme verklaringen van betrokken soldaten echter geen sprake, wel van een meningsverschil over benodigde voorbereidingstijd voor een opdracht. Er loopt nu een onderzoek.

Hoe dit ook precies zit – weigering van dienstbevel, of alleen maar het ter discussie stellen van opdrachten – het klinkt toch alsof soldaten een soort medezeggeschap opeisen en uitoefenen tegenover hun officieren. De strikte hierarchie rammelt dan. En ook dat kan ik onmogelijk een slechte zaak vinden, wat ook de precieze motieven van de dwarse militairen zijn. Waar soldaten hardop na beginnen te denken over wat ze moeten doen, daar wordt het moeilijker om van hogerhand wat voor oorlogspolitiek dan ook zomaar door te drukken.

Op de achtergrond speelt onrust over slechte uitrusting van Nederlandse militairen in Uruzgan. Eén van de militaire vakbonden “ontving (…) een brandbrief van versschillende officieren en onderofficieren in het missiegebied, waarin de noodklok wordt geluid over de slechte staat van het materieel in Uruzgan.” De toestand zou levens van soldat zelfs in gevaar brengen. Als het zo zou zijn dat militairen om dit soort redenen niet op patrouille willen dan hebben ze groot gelijk. Honderd keer liever dat ze kiezen vooor hun eigen leven, dan dat ze zich op pad laten sturen voor de Strijd tegen het Terrorisme, de Verdediging van Westerse Waarden of welke vooral olie bevattende abstractie dan ook.

En laat links dan niet – zoals SP-kamerlid Remi Poppe eerder dit jaar deed – gaan roepen om betere uitrusting voor patrouilles hervat worden. Nee, ik ben niet voor een zo slecht mogelijk uitgerust leger dat zijn leven moet riskeren. Ik ben voor soldaten die dat – goed uitgerust of niet – vertikken. Onvrede over uitrusting kan een stap zijn in die richin. Links moet helpen die onvrede aan te scherpen en uit de breiden tot de grotere vraag – ‘wat doen we eigenlijk in Uruzgan?’

Oorlogsminister tegen orde en gezag

Van Middelkoop, minster van Defensie, vertelde aan Vrij Nederland dat hij niet in militaire dienst is geweest, en dat hij daar blij mee was ook. Meteen kwamen er allerlei boze reacties los, voorspelbare, maar ook zeer curieuze. Onder die druk bezweek hij snel, en zei dat hij zijn uitspraken betreurde.

De minister hoefde zijn dienstplicht niet te vervullen omdat hij als medewerker aan de fractie van het GPV (één van de partijen waar later de ChristenUnie uit voortkwam) geacht werd onmisbaar te zijn. En Van Middelkoop was maar wat blij: “Tijdens die twee dagen militaire keuring voelde ik: dit is helemaal niets voor mij. Hier ga ik doodongelukkig van worden.” Hij vertelde ook nog “dat het woord  gezag niet echt ‘in mijn vocalolaire’ zit.”

Ik vind het herkenbare, zelfs zeer positieve, gevoelens. Ik herinner me mijn eigen keuring in 1979. Het gevoel zeer ongelukkig te worden als daar ook nog dienst op was gevolgd, deel ik. En ofschoon ik (veel te) braaf was, was ook mijn sympathie voor orde en gezag gering en ook nog afnemend. Ook ik was blij dat ik er, om spitsvondig boven water gehaalde maar wel reële, medische redenen onderuit kon. Vreemd is wel dat Van Middelkoop destijds al een partij steunde die orde en gezag – van God gevgeven nog wel – als wezenlijke pijler van haar levensbeschouwing huldigde. Maar wat daar problematisch is, dat is die partijkeuze – níét zijn anti-autoritaire neiging, níét zijn weerzin tegen de militaire dienst.

Natuurlijk is het een beetje vreemd dat juist zó ’n man aan het hoofd van Nederlands oorlogsapparaat staat. Orders geven, verwachten dat die worden uitgevoerd – terwijl je zelf moeite hebt orders te aanvaarden, het is op zijn minst geen teken van een erg consistente levenshouding. Natuurlijk valt alles wat gezagsgetrouw is nu over de man heen. Dat de VVD, favoriete partij van al dan niet passend besnorde kolonels, “met ontzetting” reageert lag voor de hand. Ook de reactie van militaire vakbonden kan ik wel plaatsen. Die vertegenwoordigen een beroepsgroep die gedisciplineerd hun werk doet, en is niet blij als hun hoogste baas juist die discipline maar matig blijkt te vinden, en zich er vroeger keurig aan heeft weten te onttrekken. Slagerknechten worden ook niet erg gemotiveerd als hun baas stiekem vegetariër blijkt te zijn.

Maar wat de te denken van reacties ter linkerzijde? Je zou denken dat alles wat de orde – de gevéstigde orde, de orde van de huidige, door links terecht bestreden machthebbers – een beetje in het ongerede brengt, eerder verwelkomd zou worden dan afgewezen. Maar nee hoor. De PvdA – die natuurlijk zodanig vergroeid is met de orde dat haar linksheid met de dag twijfelachtiger wordt – spreekt van “geen gelukkige uitspraak”. Maar ook de SP, nog altijd géén integraal deel van het bestel, wijst de uitlatingen van Van Middelkoop van de hand.

SP-kamerlid Harry van Bommel legt het uit. Ook hij had en heeft “moeite (…) met gezag”, vertelt hij, “maar mijn militaire dienst begin jaren ’80 heeft mij bepaald niet ongelukkig gemaakt. Integendeel. Mijn tijd bij het 42ste pantserinfanteriebataljon der Limburgse Jagers heeft me mentaal en fysiejk goed gedaan.” Het leger maakt een man van je, nietwaar? Gelukkig ben ik blijf ik dan maar gewoon een mietje, denk ik dan maar. Van de opvoedende en vormende werking van tucht en discipline kent de geschiedenis al teveel onaangename voorbeelden.

Van Bommel betreurt vooral het feit dat de uitspraken van de minister “de militairen in de kou zetten. De militsaire vakbonden hebben dan ook onmiddellijk vernietigend gerewageerd. Op zijn minst zou de minister moeten erkennen dat zijn opmerkingen negatief kunnen uitpakken voor de werving van militairen.” Vast wel! Maar is dat erg? Willen linkse mensen nu echt dat Defensie zijn targets voor recrutering jaar na jaar haalt? Waar gaan die recruten straks heen? Naar Uruzgan? En was Van Bommel daar niet oook tegen?

Links moet zich niet tot spreekbuis maken van militairen als gedisciplineerd personeel van de gevestigde orde. Links hoort niet begaan te zijn met de problemen die het oorlogsministerie heeft om aan nieuw kanonnenvoer te komen. Links hoort de onrust, het licht ondermijnende effect van de uitspraken van Van Middelkoop te verwelkomen. Zijn huidige rol als gezagsdrager aan het hoofd van oorlogsvoerders, en de tegenstrijdigheid  tussen die rol en zijn eerdere uitstspraken – die dienen op de korrel genomen te worden. maar zijn dwarsige houding van destijds, en zijn openlijke erkenning daarvoor – links zou er juist blij mee moeten zijn. Meer mensen die doodongelukkig worden van oorlog en gezag, en de wereld zag er plezieriger uit.

Gifschandaal in China: winst boven kinderlevens

Vier dode kinderen, 54.000 zieke kinderen. Dat is tot nu toe de oogst van wat inmiddels het Chinese melamineschandaal is gaat heten. Inmiddels grijpt het schandaal al ver buiten de Chinese grenzen om zich heen. Ook in Nederland controleren inspecteurs nu of Chinese producten melamine bevatten.

Wat is er aan de hand? Bedrijven in China blijken aan melkpoeder de stof melamine te hebben toegevoegd. Deze stof zorgt ervoor dat aanlengen met water verhuld wordt. Het kan testen op het proteïnegehalte in melk in de war gooien. Natuurlijk is aanlengen van melkproducten met water winstgevend, het verlaagt de kostprijs. Maar de melanine zorgt ook voor ernstige, kennelijk soms dodelijke, nierproblemen. Kleine kinderen gaan dood omdat een bedrijf nog wat meer winst wil binnen halen. Zo eenvoudig is het weer eens.

Het ging in eerste instantie om het bedrijf Sanlu, een Chinees-Australisch bedrijf. Maar intuessen is bekend dat er 22 bedrijven – leveranciers van yoghurt en andere melkproducten – met melanine in de weer zijn geweest. De rol van de Chinese staatsinstellingen is op zijn minst dubieus. Een Chinese onderminister heeft bijvoorbeeld gezegd dat bedrijven die aan de Olympische spelen leverden extra stevig zijn gecontroleerd. Maar dat betekent – zoals de NRC aangeeft – dat de Chinese autoriteiten toen al op de hoogte waren van het gevaar van melanine. Groot alarm slaan? Leveens redden? Ho maar, de games must go on, ongestoord, nietwaar?

Intussen verliezen plaatselijke functionarissen hun baan, en gonst het van woede in China zelf. Een weblogger op een site van Nanfang Dushibao, een Chinese krant: “Deze zaak toont opnieuw het falen van de overheid aan. We zien de overheid in dit soort zaken altijd achter de feiten aan rennen als een soort brandweerman. het wordt tijd dat iemand zijn verantwoordelijkheid neemt.” Zowel de felheid van dit soort geluiden, het openlijke karakter ook, als de mate waarin het probleem niet meer alleen bij enkele corrupte functionarissen, maar bij de overheid als zodanig wordt gelegd, is opvallend, en heel bemoedigend ook. Zoiets was tien jaar geleden in China nog ongekend.

Weer zijn het trouwens de armen op het platteland die de klappen krijgen.  De NRC: “in steden als Peking Shanghai en Guangzhou geven ouders de voorkeur aan buitenlandse(…) merken. ‘Het zijn altijd de boeren in China die de zwaarste lasten moeten dragen’, constateerde een weblogger vanochtend op de site van Nanfang Dushibao.”

Winstbejag, hand in hand met een corrupt en arrogant staatsgezag – dat is de achtergrond van het melamineschandaal. Nu is het eens China’s kapitalisme dat het epicentrum van de narigheid is. Maar de dynamiek achter dit soort misére is niet Chinees, maar grenzeloos wereldwijd. Globaliseer de vrije markt, en je globaliseert het bijbehorende gif, figuurlijk en letterlijk.

Opmerkingen bij de dood van een fabriekdirecteur in India

“Indiase ex-werknemers vermoorden directeur”, zo berichtte Nieuws.nl gisteren. Het gaat om arbeiders bij een  Italiaanse fabriek in auto-onderdelen in het noorden van India. Daar woedt al maandenlang een fel arbeidsconflict. Arbeiders eisten hoger loon en vast werk.

Bij eerdere gelegenheid hadden ze al een directiekantoor hardhandig verbouwd. Wegens “wangedrag en relschoppen” waren 300 arbeiders vervolgens ontslagen, aldus politiechef Babu Ram als achtergrond van de dood van directeur Choudhary in Aljazeera. Die zender vertelt dat de directeur al een tijdje nauwelijks thuis kwam uit angst, en dat zijn gezin beveiliging had. Hij was dus op de hoogte van de grote woede onder de arbeiders.

Die explodeerde toen de directeur een bijeenkomst had belegd met de betrokken arbeiders. Zo’n 125 ontslagen arbeiders stormden de fabriek binnen, kalmerende woorden van  Choudhary hielpen niets, arbeiders sloegen hem met stokken. De directeur bezweek later aan zijn verwondingen. De politie arresteerde 63 mensen “wegens aanklachten uiteenlopend van ordevestoring tot moord, aldus de plaatselijke politiechef, Babu Ram.”

Natuurlijk is de verontwaardigfing nu groot. AFP berichtte erover. Toen Oscar Fernandes, minister van arbeid in India, na afloop van het drame begrip toonde, de gebeurtenissen “een waarschuwing voor managers” noemde en zei “arbeiders moeten niet zo hard onder druk gezet worden” en “arbeiders moeten met meer compassie worden behandeld”, rolde de ondernemerswereld over hem heen. Haastig maakte hij excuses.

“Niets ter wereld kan  het lynchen van een persoon rechtvaardigen en geen geschil kan worden opgelost door een tegenstander te vermoorden”, zo donderde de Confederatie van Industrie in India, het VNO-NCW van dat land. De Italiaanse ambassade sprak haar verontwaardiging uit, evenals het Italiaanse bedrijf zelf. Zorg voor het investeringsklimaat voor multinationals droop van de angst in ondernemersland af.

Tot zover de gebeurtenissen zelf. Opvallend zijn een paar dingen. In de eerste plaats de typering van de dood vabn Choudhary als “moord”. Maar als als boze arbeiders met stokken beginnen in te slaan op een directeur, en de directeur bezwijkt later aan hoofdwond en bloedverlies, is dat dood-door-schuld-, doodslag wellicht. Het is pas moord als vaststaat dat de arbeiders van te voren van plan waren deze man te doden. Maar zoiets blijkt nergens.

Laten we het eens anders zeggen. Als 120 politiemensen met knuppels en traangas stakende arbeiders aanvallen, en één van die arbeiders wordt zo hard geslagen dat hij later overlijdt – lezen we dan een krantenkop met “arbeider vermoord door politemensen”?  Zou er niet veel eerder gestaan hebben: “arbeider omgekomen in botsing met politie”  Uit hun woordkeus verraadt Nieuws.nl en andere mdia die soortgelijke woorden hanteerden, aan welke kant ze staan. Niet aan die van de arbeiders, maar ook niet aan de kant van de objectiviteit die journalistiek toch geacht wordt te typeren.

Tweede opmerking: vrijwel nérgens uit de berichtgeving blijkt enig begrip voor de woede die arbeiders drijft. Alleen de minister begrijpt het een beetje. Mensen krijgen bij lezing verder geen idee wat het betekent in India om ontslagen te worden. Geen inkomen, geen mogelijkheid om een gezin fatsoenlijk te eten te geven, de dokter te betalen, noem maar op. Acute, mogelijk levensbedreigende armoede voor de man zelf maar vooral ook voor de mensen die van zijn inkomen ook moeten leven. Is het gék dat mensen dan niet alleen hoger loon vragen maar vooral ook vast werk? En is het gek dat mensen er boos worden als de bedrijfsleiding halsstarrig blijft? En is het gek dat arbeiders hun woede dan eens koelen op een bedrijfskantoor? En is het vreemd dat ze, als ze als represaille daarvoor ontslagen worden, nog veel kwader worden?

Het bedrijf had – in zijn weigering lonen te verhogen, arbeiders vast werk te bieden en hardhandig protesterende arbeiders op straat te gooien – alleen maar een winstgevende en rustige bedrijfsvoering voor ogen. Voor arbeiders was het hele conflict aldoor al een strijd om het naakte bestaan, een gevecht op leven en dood.

Dat hierbij – na talloze doden wegens armoede, ondervoeding, ziekten en noem maar op, nu eens een dode valt aan de ándere kant van de barricade, zou niemand moeten verbazen. Zo gaat dat in de klassenstrijd nu eenmaal – en arbeiders hebben geen keus, die strijd moet gewoon gevoerd worden, desnoods hardhandig.

Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië: vredesdemonstranten op de been

In Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië hebben vele duizenden mensen dit weekend tegen de oorlogen in Afghanistan en Irak, en de tegen dreigende uitbreiding ervan naar andere landen, gedemonstreerd. De vredesbeweging is momenteel niet supersterk, maar ze leeft en ze voert actie. Dat geeft een vleugje hoop.

In Duitsland – een land dat 3500 militairen naar Afghanistan gestuurd heeft om te helpen bij de bezetting van dat land – demonstreerden gisteren ruim 5000 mensen voor de terugtrekking van die troepen. Van die troepen zijn er tot nu toe 30 gesneuveld. In Berlijn alleen al betoogden 3.300 mensen, in Stuttgart 2000. In Frankrijk betoogden gisteren mensen in 10 steden. Twee- tot drieduizend mensen namen deel in Parijs. dat land heeft ruim 3000 soldaten naar Afghanistan gestuurd. Daarvan zijn er inmiddels 24 omgekomen in de oorlog. Over een paar dagen spreekt het Franse parlement over de inzet van Franse troepen in Afghanistan.

Vooral de protsten in Frankrijk zijn hoopgevend. In dat land is de vredesbeweging sinds 2001 veel minder op gang gekomen dan in veel andere landen. Deels zal dit samenhangen met het Feit dat de Franse regering niet meedeed met de Amerikaanse aanval op Irak. Dat Frankrijk nu wel prominent deelneemt aan de oorlog in Afghanistan – en daarbij in augustus 10 soldaten op één dag verloor – zal de protesten nu hebben aangewakkerd. Het bovenstaande ontleen ik aan berichtgeving op Aljazeera, de zender die doet wat Volkskrant en NRC nalaten, namelijk: een min of meer bruikbare verslaggeving over het wereldnieuws brengen, niet af en toe maar dagelijks.

Intussen waren gisteren in de Britse stad Manchester rond 5000 mensen op de been bij het begin van de jaarlijkse conferentie van regeringspartij (Nieuw) Labour. Ook zij voerden zo actie tegen de bezettingen van irak en Afghanistan waar Groot-Brittannië vanaf het begin grootschalig aan meedeed. Socialist Worker  (de Britse krant en website van die naam, niet te verwarren met de gelijknamige Amerikaanse) bericht erover, net als de Evening Standard (gevonden via Lenin’s Tomb).

Wouter Bos en het graaikapitalisme

Wouter Bos, minister van financiën en naar eigen zeggen nog steed sociaal-democraat, hoopt op een einde aan het Amerikaanse “graaikapitalisme”. Zo reageert hij op de wild om zich heen grijpende crisis in de financiële sector. “De hele crisis betekent de definitieve teloorgang van een syteem dat gebaseerd is op hebzucht, onverantwoorde risico’s en perverse beloningen”, aldus Bos. Over het Amerikaane regeringsplan om de sector met enorme sommen geld overeind te houden zegt hiij: “Kennelijk bestaat de gedachte dat dit de mogelijkheid biedt om de risico’s uit het systeem te krijgen.”

Eerst maar eens over dat “graaikapitalisme”, dat Bos zegt te verfoeien. Daar is niets Amerikaans aan, en het is niet erg netjes van Wouter om ingrijpen in de VS aan te prijzen maar in Nederland te weigeren aan het graaien serieuze beperkingen op te leggen. We herinneren ons zijn gedraai in discussies over topinkomens die maar omhoogvliegen terwijl wij het moeten doen met een nullijn of minder. Van een ‘graaitaks’ op toipinkomens wilde hij in april 2007 niets weten, hij liet het bij een “moreel appel” aan bestuurders van grote ondernemingen om het een beetje rutig aan te doen met hun inkomen.  We zien intussen de topinkomens in de semi-publieke sector, van omroepen tot ziekenhuien. Steeds worden die inkomens verdedigd als “marktconform”. Hans Hoogervorst, ironisch genoeg vooritter van de Autoriteit Financiële Markten, kreeg  vorig jaar van Bos doodleuk instemming om een salaris te vangen dat 100.000 euro hoger lag dan dat van de, toch echt niet straatarme, Balkenende.

Nee, voor een kapitalistische graaicultuur hoeven we niet naar de VS. Het verschil is natuurlijk dat het schimpen op de Amerikaane zelfverrijking scoort en geen enkele verplichting met zich meebrengt. Iets zeggen over de graaierij in Nederland roept echter onmiddellijk de vraag op: ‘En, mijnheer Bos, wat gaat u er aan dóén?’ Welnu, niets dus, eigenlijk, en dus loopt Bos om het pikante onderwerp heen.

Er is meer merkwaardigs te vinden in de uitspraken van Bos. Hij meent een “definitieve teloorgang van een systeem gebaseerd op hebzucht” waar te nemen. Definitief? We hebben al een eerder een gereguleerde financiële sector zien komen én zien gaan – na de beurskracht van 1929 en de daaropvolgende grote depressie in de VS en daarbuiten. Allerlei vormen van regulering werden toen doogedrukt om het kapitalime van haar eigen destructieve factoren te verlossen. Maar de kern van het kapitalisme – productie uit winstbejag tdoor onderling concurrerende bedrijven – bleef overeind. En de “hebzucht”, volgens Bos blijkbaar alleen maar met de huidige vorm van kapitalime samenhangt, is ingebouwd in de werking van élke vorm ervan. Vandaar de druk om de regulering weer opzij te schuiven als de crisis voorbij is, de politieke verhoudingen weer gunstiger worden en ondernemers weer durven. Vandaar dat, toen vanaf de jaren zeventig veel ondernemers en daarmee sympathiserende politici zich sterk genoeg voelden, zij de regulering weer terug draaiden. Het gevolg waren de vrije financiële markten die ons de huidige financiële crisis hebben gebracht. Petrino LIneo schetst op de website van Socialist Worker (VS) de opkomst van de regulering vanaf 1929, en de ontmanteling ervan sinds de jaren zeventig, in een nuttig achtergrondstuk over de huidige financiële crisis.

Ook aan de huidige golf van staatsingrijpen om de financiële crisis te beteugelen komt omgetwijfeld weer een einde – als we het kapitalisme tenminste tijd van leven gunnen. Het idee dat het mogelijk is om “de risico’ s uit het systeem te krijgen”  is trouwens een droom. Om een werkelijk einde aan het graaikapitalime en de bijbehorende risico’s te zien, zullen we moeten erkennen dat graaikapitalisme net zoiets is als witte sneeuw of natte regen: een beetje dubbel op. Een graai-loos kapitalisme is ondenkbaar.

Irak: bloedvergieten blijft en dreigt te verergeren

Terwijl de VS haar oorlog in Afghanistan stap voor stap uitbreidt naar Pakistan, woedt er op een ander front van Bush ‘Oorlog Tegen Terrorisme’ nog een grote oorlog. Ik doel op Irak. We horen er niet zoveel meer van, en wat we horen klinkt een beetje alsof het ergste daar achter de rug is,  alsof het sturen van extra troepen begin 2007 – de ‘surge’ – enige stabiliteit en rust heeft gebracht, en alsof een stapsgewijze maar omvangrijke terugtrekking van Amerikaane troepen op handen is. Er zijn nogal wat redenen om aan dit scenario te twijfelen. Er is zelfs minstens één reden om een snelle oplaaiing van het oorlopsgeweld de komende maanden te verwachten.

Juan Cole laat op zijn website helder ien hoe relatief de afname van het geweld in Irak is. Ja, het aantal doden is lager dan in de waarlijk helse zomer van 2006. Maar, zo rekent Cole netjes voor, “de huidige Iraakse burgeroorlog i één van de meest dodelijke conflicten die momenteel aan de gang zijn, erger dan Sri Lanka en Kshmir, en vergelijkmaar met de 15-jarige burgeroorlog in Libanon.” Kiezen we dus voor  de voor het Witte Huis meest welwillende interpretatie, dan heeft de ‘surge’ een oceaan van bloed weten terug te brengen tot een doodgewone zee. Gefeliciteerd!

In werkelijkheid is de afname van geweld niet serieus op naam van die extra troepeninzet te schrijven. Drie andere factoren zijn van doorslaggevend gewicht geweest, en twee ervan dateren van vóór het sturen van etra troepen in 2007. Eén factor is de afronding van de religieus-etnische zuiveringen, vooral in Bagdad maar ook daarbuiten. In de hoofdstad hebben Sjiitische militie oennieten uit tal van wijken geterroriseerd, Soennietiche militie deden hetzelfde met Sjiiten. Er zijn nauwelijk nog gemengde wijken. Het hele proces ging uiterst bloedig. Maar op het moment dat er in Soennietische wijken geen Sjiiten meer wonen, en in Sjiitische wijken geen Soennieten, gaat de vaart een beetje uit het bloedvergieten. Massale moordpartijen over en weer maken dan plaats voor het hardhandig bewaken van de grenzen tusen Soennietische en Sjiitische wijken en gebieden, en dat gaat met iets minder moordpartijen ook wel. Dit hele proces is een gevolg van het beleid van een vooral op Sjiitische partijen en milities gebouwde regering, en van sommige Soennietische gewapende stromingen die minder de Amerikaanse bezetter en de daarmee verbonden regering, en meer de Sjiitische gemeenschap als zodanig, als vijand kiezen. De regering en daamee verbonden Sjiitische terrreurgroepen konden overigen hun werk doen met Amerikaanse steun, Amerikaanse wapens, Amerikaane adviseurs. De VS draagt zware verantwoordelijkheid juist voor de geweldsexplosie die met de etnische zuivering gepaard ging. Dat die ooit afgerond werd geen reden om de VS nu krediet te geven voor het iets lagere aantal doden van het moment.

Een tweede factor ligt in de rol van een groot aantal Soennitiche groeperingen en dorpshoofden. Die keerden zich steedsfeller tegen belaalde Soennitische gewapende groepen die als Al Qaueda in Irak bekend staan maar slechts weinig echte banden met het oorspronkelijke Al Qaeda hebben. Het gaat hier om een uiterst gewelddadig opererende groep, waar Sjiiten, maar ook vel Soennieten die er niet mee wilden samenwerken, al voortdurend het doelwit van werden, en waar de hoofdstroom van Soennitische politieke en militaire groeperingen zich tegen gingen keren.

Slimme Amerikaane commandanten begonnen hun kans te zien en gingen Soennitische leiders en groeperingen betalen tegen  ‘Al Qaeda in Irak’. Veel van de Soennieten waar de VS nu meer samenwerkten vochten eerder juist tegen dee Amerikaane bezettting. Plat gezegd, de Verenigde Staten kopen een deel van de guerrillabeweging om zodat die nu tegen de gemeenschappelijke vijand vecht. Dat betekende dat Amerikaanse soldaten minder te doen hadden in provincies als Anbar, voorheen bolwerken van guerrillatrijd. Het betekende minder slachtoffers van Amerikaans geweld, en ook minder Amerikaanse slachtoffers. Deze hele operatie wa geen gevolg van de ‘surge, maar was al eerder op gang gekomen. Het sturen van extra soldaten was hiervoor tamelijk irrelevant.

Een derde factor was het feit dat het Mahdi-leger van Moktada Al Sadr, de radicale Sjiiitische geestelijke die tegen de Amerikaane bewetting strijd voerde, de wapens neerlegde na een akkoord. Dat akkoord kwam ironiosch genoeg tot snand met betrokkenheid van Iran, de staat die vanuit het Witte Hui vaak juist wordt aangewezen als áánjager van het geweld in Irak. Het wegvallen van het Mahdi-Leger als strijdende groep deed het niveau van geweld ook flink dalen. Ook hierin speelde het sturen van extra Amerikaanse troepen geen aanwijsbare rol, het was product van een interne Iraakse en regionale politieke ontwikkeling.

De lichte afname van het geweld heeft trouwens gevolgen voor de Amerikaanse bezetting die voor  een triomftoon vanuit Washington weinig reden geven. De Iraakse regering waarmee de VS samenwerkt, en die zonder masieve miklitaire steunn vanuit de VS zich nooit had kunnen  handhaven, begint zich nu minder bedreigd te voelen. Ze begint zelfs op het vertek van Amerikaane troepen aanm te dringen, compleet met deadline. Ze voelt zich duidelijk sterker nu ze niet meer ieder moment door de guerrilla kan worden opgeblazen, figuurlijk of letterlijk. En ze begint zich zowaar een beetje te gedragen als een Iraakse regering, en niet puur als verlengstuk van de bezetting. Michael Schwartz legt op de website van Tom Engelhardt uit hoe de profilering van de Iraakse regering de greep van de VS op het land uitdaagt en op termijn ondermijnt.

Precies uit het beleid van deze regering zou binnen zeer korte tijd wel eens een nieuwe geweldsgolf kunnen voortkomen. Via Chris Floyd’s weblog Empire Burlesque stuitte ik op een artikel in de Guardian waarin het wordt uiteengezet. De Iraake regering is bezig nu juist mensen te arresteren die deel uit maken van de Soennitische ‘Awakening Council’ die stroming van voormalige guerrillatrijders die nu door de VS worden betaald en tegen Al Qaeda, of wat daarvoor doorgaat, vechten. Het excuus van de regering is dat deze mensen vroeger tegen de VS en de Iraake regering vochten. Ook heeft de regering geen haast om de belofte dat 20 procent van de mensen van de ‘Awakening Council’ opgenomen zouden worden in het veiligheidsapparaat van de Iraake staat. Een stamhoofd  die bij Awakening betrokken is denkt dat de VS de regeringspolitiek tegen Awakening steunt. Chris Floyd meldt, helaas zonder brondvermelding, dat de VS de betaling van de mensen van Awakwening per 1 oktober stop zet.

Als de Iraakse regering en de VS-bezetter zich tegen  deze Soennitische stroming keren die met resultaat Al Qaeda-in-Irak terug heeft gedrongen, dan zit het erin dat Amerika deze bondgenoot weer omvormt tot vijand. Dan herleeft de – rechtmatige, daarover geen misverstand! – guerrilla van deze Soennieten tegen de bezetting, en is het met de relatieve daling van het geweld in Irak gedaan. Wie  nu nog denkt dat de oorlog in Irak geleidelijk, en op voor de VS relatief gunstige voorwaarden, zal worden afgebouwd, zit er hoogstwaarschijnlijk pijnlijk naast.

Prinsjesdag in dromenland

Ja, het was weer Prinsjesdag gisteren. Minister van financiën Bos heeft een begroting ingediend, de koningin reed in haar gouden koets en mocht in de Ridderzaal weer de Gekroonde Buikpreekster van het Kabinet zijn, en we mochten weer een veelheid aan hoedjes bewonderen. Dat laatste is natuurlijk begrijpelijk: aan die hoeden zelf is nog wat te zien. Wat ónder die hoeden zit was aanzienlijk minder de moeite waard.

Maar de rooieravotr is geen mode- of lifestyleblog, jammer genoeg wellicht. De begroting dus, het kabinetsbeleid voor komend jaar, en de reacties daarop. Het is van een tamelijk zouteloze treurigheid, en een asociale inhoud die kennelijk zo vanzelfsprekend wordt geacht dat we, behalve misplaatste complimenten alom, hooguit wat plichtmatig gemopper her en der horen. Waar is de woede?

Eerst maar eens wat cijfertjes, over de koopkracht. Bijna triomfantelijk horen we dat vrijwel niemand erop achteruit gaat, en veel mensen zelfst ietsje vooruit. Hoera! Maar hoe is de vooruitgang en achteruitgang verdeeld? Vooruit gaan, zo berekende het NIBUD, bijvoorbeeld tweeverdieners met bruto-inkomen van 45.000 plus 20.000 euro met twee kinderen die geen beroep doen op kinderopvang: 2,2 procent in de plus. Hebben soortgelijke tweeverdieners wel kinderopvang, dan rest toch nog een plus van 1 procent. Een echtpaar van 65 jaar of ouder, met AOW plus 5000 pensioen voor de één, alleen AOW voor de ander, en 700 euro ziektekosten dioe niet vergoed worden, gaat er echter 0,4 procent op achteruit, een alleenstaande met WAO of bijstand een half procent. Hierin zijn allerlei zogeheten specifieke zorgkosten niet meegerekend. Doe je dat wel dan blijkt eren alleenstaande met bijstand of WAO er 3 procent op achteruit te gaan, een echtpaar met minimuminkomen 2.5 tot 4 procent, een gehandicapte met Wajong (uitkering voor jong-gehandicapte) in een zorginstelling  0,2 tot 2 procent.

Duidelijke taal. Mensen met een aardig salaris krijgen meer. Mensen met al bijna niets, kunnen nóg minder uitgeven. Intussen roep ik even in herinnering – want  Buikspreekster Bea doet het niet, en Wouter de Waarzegger evenmin – dat de beloningen van topbestuurders in grote ondernemingen vorig jaar 23 procent hoger was dan het jaar daarvoor. We zien de rijken snel rijker worden, de redelijk welgestelden het ietsje beter krijgen, en de armen nog wat verder wegzakken. De regering stat er bij, kijkt ernaar, en helpt de rijken hier en daar nog een extra handje. Waar is de woede?

Niet bij de vakbeweging. FNV en CNV knikken goedkeurend en zeggen: “Het kabinet maakt de weg vrij voor constructieve afspraken over koopkracht en banen.” Yeah, right. Dat gebeurt door een behendige truuk ten koste van arbeiders. Het kabinet gaat de WW-premie afschaffen, hetgeen modaal verdienende arbeiders 335 euro oplevert. Maar daarvoor in ruil verwacht de regering ‘loonmatiging’ – hetgeen bij de huidige prijsstijging gewoon uitdraait op loondaling van de vakbeweging. Wat de regering niet weghaalt aan deze sociale premies, dat mogen de arbeiders dus weggeven aan de bedrijven en hun eigenaren. Zo haalt de regering een sigaar uit de doos van werkende mensen en presenteert die heel edelmoedig aan die ondernemers. Intussen zijn de twee vakfederaties “tevreden over de aandacht voor koopkracht en banen”…

Wat de hele toestand een nogal onwezenlijk karakter geeft is intussen de economische crisis die zich steeds nadrukkelijker aandient. Beurzen krabbelden heel even op toen de Fed, de Amerikaanse centrale bank, in een oude sok nog 60 miljard euro vond, daarmee de wankelende verzekeringsgigant AIG overeind hield en daarvoor in ruil 80 procent van de zeggenschap naar zich toe trok. Feitelijk is hiermee die verzekering goeddeels genationaliseerd door de Amerikaanse staat, een wel heel curieuze vorm van marktwerking. Beurskoersen in de VS en Europa daalden later alweer. Op dezelfde dag werd bekend dat in Groot-Brittannië de werkloosheid een sprong omhoog maakte zoals die sinds 1992 niet meer is voorgekomen.

Een wereldeconomie in vrije val raakt de Nederlandse economie ook. Nu al zijn banken in Nederland 16 miljard kwijtgeraakt door de kredietcrisis. De verwachte economische groei van 1,25 procent waar de begroting van Bos op is gebouwd is niet zeer realistisch. “Want als de economische crisis Nederland raakt (…) mogen we de vlag al uitsteken als de welvaart volgend jaar nul procent groeit”, schrijft De Volkskrant. Opvallend trouwens hoe economische groei hier hetzelfde wordt gecht als wevrtsgroei: alsof onze welvaart meegroeit met hun economie…

Zo zal de druk van bedrijven toenemen om kosten verder te verminderen en om belastingverlaging te roepen. Tegelijk zal de regering met nieuwe, hardere bezuinigingen – pardon, ‘ombuigingen’ – komen, zo oppert het CPB al. En dan zullen de toch al schrijnende koopkrachtcijfers voor mensen met lage inkomens nog idyllisch lijken te zijn, vergeleken bij wat ons te wachten staat.

Gisteren presenteerde Bos een asociale begroting, maar hij was nog in dromenland. We kunnen ons maar beter schrap zetten tegen het échte afbraakwerk. Maar waar is de woede?