Rebelse Roemenen helpen regering richting aftreden

dinsdag 7 februari 2012

Boze mensen in Roemenië hebben het voor elkaar gekregen. Ze hebben, met wekenlang aanhoudende opstandigheid, de Roemeense regering van premier Emil Boc tot aftreden gebracht. Met die opstandigheid protesteerden ze tegen bezuinigingen die de regering trachtte door te drukken. Dat ze die regering ten val hielpen brengen laat zien dat mensen niet alleen niet alles hoeven te pikken. Ze laten bovendien zien dat hun verzetshouding resultaat kan hebben, de macht van machthebbers kan aantasten. Leerzaam, en hopelijk aanstekelijk ook.

Roemenië: arbeiders protesteren tegen bezuinigingen

Griekenland komt naar ons toe dit voorjaar! Dat gebeurt in de vorm van bezuinigingen – maar ook in de vorm van protest daartegen. Bezuinigingen van zelden eerder vertoonde grofheid staat op de agenda, net als in Griekenland.

Nu al heeft ook de PvdA haar verkiezingsprogramma maar vast aangepast, zo vertelt de Volkskrant. Bezuinigingen van nog eens 10 miljard bezuinigingsbeleid die tot nu toe niet was ingevuld – misschien was het zelfs niet nodig, zo was eerst de gedachte – worden nu toch vastgesteld. Dit met een verwijzing naar de dogmatiek van hoge geestelijken van de neoliberale bezuinigingsgodsdienst, de geleerden van het Centraal Planbureau waarvoor de complete politiek eerbiedigt buigt.

Maar waar bezuinigingen huishouden, breekt verzet los. Ook dát is niety beperklt tot Griekenland. een prachtvoorbeeld komt vandaag bijvoorbeeld uit Roemenië. Aljazeera en de BBC berichten erover. Roemenië land staat zo ongeveer onder toezicht van het IMF dat bezuinigingen eist om het begrotingstekort (7,2 procent in 2009) terug te brengen tot 6,9. “(H)et IMF zegt dat dit zonder bezuinigingen tot 9 procent van het BNP kan oplopen.” De bezuinigingen zijn voorwaarde voor IMF-steun ter waarde van 25 miljard. Dus moeten de pensioenen met 15 procent omlaag, de lonen van mensen in staatsdienst met 25 procent. Dus moeten er 70.000 banen in de publieke sector worden geschrapt. Alsof gepensioneerden en gewone ambtenaren verantwoordelijk zijn voor dat tekort, alsof zij de beslissingen genomen hebben waarvoor ze nu moeten bloeden.

Vandaag is er dan ook grootschalig protest in de hoofdstad Boekarest. Twintigduizend tot 40.000 mensen, arbeiders uit de publieke sector, artsen en mijnwerkers, gepensioneerden en docenten, deels met bussen uit andere delen van hjet land naar de stad gekomen. Betogers bekogelden een functionaris van het ministerie van Economische Zaken met water en stenen en blies de aftocht onder politiebescherming. Hier blijft het niet bij. Vakbonden hebben een algemene staking aangekondigd voor 31 mei als de regering niet aan hun eisen tegemoet komt.

Het is een vleugje Griekenland wat we  in Roemenië zien plaatsvinden. Nee, Roemenië kent niet de veelvormige linkse en radicale bewegingen die de Griekse opstandigheid mede kenmerken. Geen omvangrijke trotskistische groeperingen, geen anarchistische beweging die ettelijke duizenden betogers, geen grote Stalinistische partij ook die onder druk van arbeiderswoede zich soms als radicaal-linkse partij gaat gedragen. Roemenië heeft wel een vakbeweging – in principe net zo compromisbereid als elders, net zo gericht om zich als verantwoordelijke partners op te stellen als ‘ons’ FNV – maar in Roemenië leeft ook een arbeidersklasse die maakt dat de vakbonden wel strijd moeten afkondigen om haar positie als onmisbare ‘partner’ met wie de regering maar beter rekening kan houden te markeren. En in die arbeidersklasse bestaat woede en strijdbaarheid die tot uiting komt in actie. Daar draait het om.

Arbeiders hebben vandaag hun vuist laten zien tegen de regering. Er is alle kans op resultaat van arbeidersverzet, zéker als arbeiders hun stakingen doorzetten ongeacht wat een vakbondstop wil. De kracht van de arbeidersklasse in Roemenië is aanzienlijk. In maart van dit jaar dreigden metro-arbeiders in Boekarest bijvoorbeeld met een staking van onbepaalde duur. Ze eisten een loonsverhoging. Uiteindelijk kwam de regering met 10 procent over de brug. Volgens een vakbondsfunctionaris had de regering daarmee ingebonden; de staking werd afgeblazen, zo las ik in World Bulletin, gevonden via Labourstart, waar meer over recente stakingsacties en dergelijke te vinden is. Of de gebeurtenissen rond de looneis voor het metropersoneel werkelijk de overwinning-onder-stakingsdreiging inhielden die de bondsbestuurder ervan maakte, kan ik niet beoordelen. Dat er stevige druk vanuit arbeiders staat die dwars tegen de bezuinigingen van regeringswege in gaat, is wel duidelijk en bleek dus ook vandaag.

Roemenië: regeringscrisis en stakingsgolf

In december 1898 maakten arbeiders, studenten en soldaten met een gewelddadige, maar daarom niet minder welkome, revolutie in Roemenië einde aan het schrikbewind van stalinistisch doictator Ceasescu. Nu, bijna twintig jaar later, bevindt het land zich in een politieke, economische en sociale crisis. Deel daarvan is een ongekende golf van arbeidersverzet.

De politieke crisis was vorige week goed zichtbaar. Eerst ontsloeg Emil Boc, de premier van Roemenië, Dan Nica, de minister van binnenlandse zaken. Boc is van de Liberaal-Democratische Partij (PD-L). Nica is van de Sociaal-democratische Partij (PSD). Als reactie op het ontslag van hun collega stapten vervolgens alle sociaaldemocratische ministers op. Adriean Videanu, minister van economische zaken en van de PD-L, vond het schandalig en zei: “De Sociaal-democratische partij offert het land op voor één persoon”. Hij zag louter electorale motivatie voor het opstappen van de sociaaldemocraten. En ja, op 22 december zijn er verkiezingen.

Waar de ruzie in de kern om ging is niet glashelder uit het NRC-artikel waarop ik het bovenstaande baseer op te maken. Boc verweet Nica dat hij onvoldoende achter de besttrijding van georganiseerde misdaad en corruptie aanzat. Dat zou best waar kunnen zijn: de PSD is, als opvolger van de vroegere Communistische Partij, erg lang nauw met het staatsapparaat verweven geweest, hetgeen allerlei mogelijkheden bood voor dubieuze deals en belangenverstrengeling. Maarvoor hetzelfde geld is het doodgewone profileringsdrang die Boc dreef. Diezelfde drang zal dan  de PSD tot het terugtrekken van al hun ministers hebben kunnen bewegen.

Hoe dit allemaal precies zit is echter minder belangrijk dan de context en achtergronden van dit soort politieke conflicten. Roemenië is na de revolutie van 1989 een land waarin de overgang naar een goeddeels geprivatiseerde markteconomie traag is verlopen. Tot in 1996 domineerde de PSD onder haar leider Iliescu, een voormalige functionarison onder Ceascescu. Privatisering en markthervormingen verliepen traag, de staatssector bleef sterk. Tegelijk was het met democratische rechten ook niet erg goed gesteld, al waren de dagen van de dictatuur wel echt voorbij. Corruptie was er volop, en ook zonder een totaal neoliberale herstructuirering was er een hoge werkloosheid en veel armoede.

Vanaf 1996 kregen partijen met een liberale inslag – waarvan er niet lang geleden twee fuseerden tot de huidige regeringspartij PD-L – de overhand. Markthervormingen en privatisering raakten in een versnelling, en het land koerste aan op EU-lidmaatschap. De schaduw van de stalinistische repressie week verder terug nadat de archieven van de securitate, de oude veligheidsdienst, open gingen. het beetje meer democratische ruimte was niet vervelend. De armoede die de neoliberale  verbouding van het land meebracht was dat wel. Arbeiders gebruikten de democratische speelruimte dan ook bij herhaling om stakingen en betogingen te organiseren.

Reden tot staken hadden en hebben arbeiders vandaag de dag in overvloed. Want bovenop de prijs die marktwerking toch al vergt van het levenspeil van arbeiders, komt ook nog eens de  huidige economische crisis. De werkloosheid loopt op: in mei steeg die tot 6 procent. dat zou nog veel hoger zijn geweest als er geen twee miljoen mensen geëmigreerd zouden zijn naar West-Europa. Prijzen stijgen, hetgeen de koopkracht van mensen in loondienst uitholt. Hardnekkige corruptie doet intussen de geloofwaardigheid van de gevestigde orde geen goed.

De frustratie van arbeiders uit zich juist dee week dan ook in een grote stakingsgolf, die wel eens mee zou kunnen spelen zals achtergrond van de regeringscrisis. Die stakingsgolf groeit deze week naar een hoogtepunt toe. Deze maandag vond er een algemene staking plaats, waaraan 750.000 arbeiders aan deelnamen. Mensen in onderwijs, gezondheidszorg, ambtenaren en zelfs politiemensen deden mee aan wat de grootste staking sinds 20 jaar was.

De actie richtte zich tegen een wet die onder meer inhield dat arbeiders een verplicht tiendaags onbetaald verlof in de maag gesplitst krijgen. De wet was er al vóór onderhandelingen met de vakbeweging afgerond waren, hetgeen na een goede manier is om vakbonden zjuist als e in óverleg’proberen te geloven’- extra boos te maken. Die woede ging samen met de boosheid die arbeider s kennelijk sowieso al voelen.

En er komt meer. Komende woensdag een protestmanifestatie in de hoofdstad.  Op 23 oktober een waarschuwingsstaking. En vanaf  28 oktober – zo hebben vakbonden bekendgemaakt – een algemene staking van onbepaalde duur. Bemoedigend vooruitzicht! Gaan arbeiders in Roemenië hun revolutie van 1989 een krappe twintig jaar later passend herdenken met een vólgende revolutie?