Angola: observaties rond verkiezingen

3 september 2012

De MPLA, al 37 jaar regeringspartij in Angola, heeft wederom de verkiezingen gewonnen, met een grote meerderheid van 74 procent van de stemmen. Een echt open race was het niet, gezien de verregaande greep die MPLA en aanhang heeft over bestuur en media. Intussen is er wel degelijk van sociale onvrede sprake in deze economisch snelgroeiende maar van sociale tegenstelingen doortrokken oliestaat in Afrika.

Vermakelijk en verontrustend: nogmaals over Kony 2012

maandag 19 maart 2012

Vermakelijk, maar ook verontrustend, zijn de manieren waarop commentatoren opeens Kony 2010′ in verdediging nemen. Vermakelijk, omdat het laat zien hoe makkelijk het hele initiatief kennelijk binnen twee weken tijd in de verdediging is gedrukt door effectief tegengas. Verontrustend, omdat de verdedigers met argumenten zwaaien die het werkelijke probleem rond Kony 2012 miskennen of bagatelliseren. Dat werkelijke probleem is volgens hen blijkbaar geen echt probleem of zo, en dat is best eng.

Nigeria: protest tegen prijsstijging heeft resultaat

Onderstaand stuk schreef ik voor de website van Doorbraak. Daar is een mooi geïllustreerde versie ervan te vinden. Hier ff wegklikken dus zometeen, en daar gaan kijken 😀

Nigeria was afgelopen twee weken het toneel van een groot en belangrijk sociaal conflict. Eerst verhoogde de regering de benzineprijs door subsidies erop af te schaffen. Al snel kwamen er felle straatprotesten op gang, gevolgd door een grotendeels algemene staking. Onder druk daarvan draaide de president de subsidieverlaging voor een deel terug, waardoor de prijsstijging beperkt bleef. Het verzet van arbeiders heeft dus resultaat gehad, maar van een volledige overwinning is geen sprake.

Tussenstand revolutieland (3): Swaziland, Portugal, Groot-Brittannië…

Verder maar weer met een tussentijdse verkenning in de revolutionaire golf die nu al ettelijke maanden dictators het leven opwekkend zuur maakt. De opstanden in Libië en Bahrein zitten zwaar in moeilijkheden. Die in Jemen woedt verder, tegen de verdrukking in. In Armenië, Azerbeidzjan en Kroatië is sprake van flink straatprotest. En er zijn meer landen waar het bepaald bemoedigent borrelt. In Europa, en ook in Afrika.

Ik begin op dat laatste continent, en wel in het zuidelijk gelegen Swaziland. De Swaziland Times berichtte op 6 maart over een bijeenkomst van 3.000 docenten, om tot actie te komen. Ze waren boos, onder meer nadat  het IMF duidelijk maakte dat ambtenaren er niet op hoefden te rekenen dat hun salarissen uitbetaald zouden krijgen. Ze wilden dat de regering afreedt.

Een zekere Dumisani Ndlangamandla, kennelijk één van de deelnemers, zei: “Dit is de tijd dat we onms moeten hergroeperen. In feite moeten we nu opstaan en de vijand bestrijden. De vijand is het regeringssysteem. Verandering is onvermijdelijk in het land. Laat de regering de gebeurtenissen overwegen in Libië, Jemen, Tunesië en Egypte. Zeg niet dat zulke dingen in Swaziland niet  kunnen gebeuren. Een revolutie is een gemakkelijke zaak.” Dat laatste klinkt wel heel luchtigjes, gezien de hoge prijs die mensen elders al voor revolutiepogingen betalen. Maar de strekking is helder, evenals het verband dat ontevreden mensen leggen met de opstanden duizenden kilometers noordwaarts. 

De dagen en weken erop bleek dat het hier niet om een eenmalige uiting van onvrede ging. De Washington Post maakte op 12 maart melding van de aankondiging van een driedaagse staking van verpleegkundigen later die week tegen het niet-uitbetalen van overwerk. In de aanloop betoogden 4.000 verplegenden, een actie waar dpolitie tegen probeerde op te treden. Het werk van verplegenden weegt in dit land, met zo’n 185.000 mensen die HIV-besmet zijn, extra zwaar. En op 18 maart deed de BBC verslag van een demonstratie van ambtenaren tegen de bevriezing van hun salaris. Het ging om docenten, verplegenden, ern ook studenten deden mee. Mensen boos wegens de loonstop, maar ook wegens corruptie, het luxe leven van de vorst en het voornemen om ene jubileum van die vorst uitgebreid gaan vieren – in een land waar een werkloosheid naar schatting 40 procent bestaat. Mario Masuko, aanvoerder van een verboden oppositiegroepering: “Swaziland kan geen eiland van dictatuur blijven in een zee van democratie.”

En ook hier legden mensen weer verbanden over landsgrenzen heen: “Sommige betogers zeiden dat ze geïnspireerd waren door de recnte opstanden  in Noord-Afrika en het Midden-Oosten”, aldus het verslag. Demonstranten eisten het aftreden van de regering, en overhandigden daartoe een petitie. “Royalty heeft de hulpbronnen van het land verspild… we willen een regering van het volk”, aldus Masuko. De demonstratie was flink groot, ettelijke duizenden, bijna 7.000 volgens de New York Times die er ook verslag van doet. Dat is niet weinig in een land van pakweg 1 tot 1,4 miljoen inwoners, afhankelijk van welke bron je hier hanteert.

Het belang van de gebeurtenissen in dity op zich kleine land is toch groot. Het gaat duidelijk om het zelfde soort grieven als eerder in Egypte en Tunie sië: corrputie, wanbestuur, onvrijheid, verlangen naar verbetering in het levenspeil. Maar het ligt een enorm eind verwijderd van die landen, heeft andere historische en culturele achtergronden. De meeste mensen zijn er ook geen moslim. Dat er toch een soortgelijk volksprotest op gang is gekomen, wijst erop hoe algemeen de geest van opstand intussen is, hoe wijdverbreid – en dat het gierin niet primair gaat om religie en cultuur, maar op heel elementaire diepe politieke, sociale en economische drijfveren.

Twee andere landen stip ik kort even aan, om het vrijwel universele karakter van de opstandsgolf nog eens te onderstrepen. Gisteren viel de regering van Portugal, omdat ze een zwaar bezuinigingspakket niet door het parlement wist te loodsen. In dat land is al herhaaldelijk gestaakt tegen de bezuinigingen. Op zich is dat nog niet direct een verglijkbaar volksverzet als in bijvoorbeeld Tunesië. Maar ook hier wordt kennelijk  over grenzen heen gekeken. Op 11 februari verscheen een Facebook-oproep om op 12 maart te demonstreren. “Wij, de werklozen, de 500-eur-overdieners, de andere weinig betaalden, de slaven in vermomming, de gesubcontracteerden, de tijdelijke werkkrachten, degenen die zogenaamd bij zichzelf in dienst zijn,  de mensen die nu en dan werk hebben (…) moeders, vaders en kinderen van Portugal. We protesteren: voor het recht op werk, voor het recht op onderwijs, voor het recht op betere arbeidsomstandigheden, voor het einde van de onstabiliteit; voor de erkenning van kwalificaties, competentie en ervaring, weerspiegeld in contracten en waardige salarissen.”

Dat is de taal van actiebewegingen zoals we die in meer Europese landen zien, bijvoorbeeld in Griekenland. Maar het is het soort oproep dat in bijvoorbeeld Egypte de explosie op gang bracht, zoals trouwens weer eerder in … Groot-Brittannië, met de studentenprotesten eind vorig jaar. Meerdere vormen van protest ontmoeten elkaar en verbinden zich, een verbintenis met grote mogelijkheden. En de oproep sloeg aan ook! Volgens de Portugal Times, die erover berichtte, hadden rond 5 maart al 37.039 mensen via Facebook aangegeven dat ze meededen. Op de dag zelf, zo staat in een verslag op Libcom.org, deden zo’n half miljoen mensen mee in Lissabon. Zo snel kunnen dingen gaan, zo’n grote vorm kunnen ze aannemen.

Ja, en dan is er Groot-Grittannië! daar gaat komende zaterdag een grote vakbondsdemonstratie tegen het bezuinigingsbeleid van de regering plaatsvinden. Als het aan de officiële organisatoren ligt zal dat een keurig protest worden, waarna iedereen ’s avonds keurig naar huis gaat. Maar het zou wel eens niet helemaal in hun handen kunnen zijn. Er iseen interessant initiatief genomen dat de zaak wat pittiger kan maken. Volgens de Guardian roept een studentenactie netwerk op om “Trafalgar Square om te vormen tot Tahrir-plein”, door een sit-in van 24 uur te houden op dit Londense plein, als basis van allerhande actie. Het is maar één van de initiatieven op en rond die protestdag – die daarmee wel eens iets méér kan worden dan enkel symbolisch en kortdurend protest. De opstandsgolf komt hiermee wel zeer nabij…

Hoe het “Midden-Oosten” alsmaar groter wordt

Het dagblad Trouw heeft een rubriek waar je de artikelen over de opstandigheidin een reeks landen van het Midden-Oosten bij elkaar kuht vinden. Titel “Arabische opstand”. De Volkskrant heeft ook zoiets, daar heet het “VK-dossier: Onrust in het Midden-Oosten”. De tweede titel is beter dan de eerste, want met het herleven van protesten in Iran woedt de revolte in de regio  niet langer uitsluitend meer in Arabische staten. Maar is de ‘onrust’ dan nog beperkt tot het Midden-Oosten?

Het minste wat je daravan kunt zeggen is dat onrustige Midden-Oosten de laatste dagen in pijlsnel tempo aan het uitdijen is. Gisteren was er protest van zo’n 1.000 staatloze mensen in Koeweit. Ze eisten burgerrechten. De politie viel de demonstranten aan met waterkanon en rookbommen. Tientallen arrestaties, zeker vijf gewonden. In Koeweit leven 100.000 mensen zonder burgerrechten. In het jaar 2000 pakten autoriteiten hen hun burgerrechten af, volgens die autoriteiten om ze ertoe te brengen hun oorspronkelijke identiteit alsnog bekend te maken. 20.000 mensen deden dat en kregen een status als migrant. Maar veel staatloze Kuweiti’s zeggen dat ze geen migrant zijn, maar Koeweiti die eerder geen burgerschap hebben aangevraagd. Zonder burgerschap kun je in Koeweit niet trouwen en geen rijbewijs halen. Dit alles ontleen ik aan Aljazeera.

Gisteren was er ook  een optocht van 350 mensen in Oman, ook een Golfstaat, grenzend aan Jemen. het was een bijna aandoenlijk keurige aangelegenheid, maar toch. Slate beschrijft het gebeuren in een artikel met foto’s. Mensen riepen leuzen tegen corruptie, tegen hoge prijzen, en ze vroegen waar het geld dat via olie en gas was vergaard, gebleven was. Maar zodra mensen richt tegen afzonderlijke ministers leuzen aanhieven, maakten organisatoren duidelijk dat het beledigen van personen niet de bedoeling was… Even was er iets van een aanvaring tussen politie en betogers, toen die laatsten tegen de zin van agenten een kruispunt op wilden. Met een vorst die al erg lang aan de macht is, en zonder zelfs maar een solide begin van zelfs maar parlementaire democratie, is het de vraag of of het zo rustig zal blijven toegaan als er meer protest komt.

Op dezelfde dag was er ook nog een fel en omvangrijk protest in Djibouti: daar riepen duizenden betogers om het aftreden van president  Guelleh. De NRC schrijft erover. Die president regeert al twee termijnen, en is in 2005 herkozen zonder zelfs maar een tegenkandidaat. Djibouti heeft 750.000 inwoneers, hetgeen een betoging van duizenden deelnemers zeer aanzienlijk maakt, verhoudingsgewijs gezien. Het kleine land ligt tegen Somalië aan, in Noord-Oost-Afrika, en dat kun je toch nauwelijks meer het Midden-Oosten noemen. Wellicht speelt mee dat aan de overkant van de zee waar het aan ligt, het land Jemen ligt, waar de hele week felle protesten tegen de machthebbers hebben gewoed.

Interessant is dat ook Djibouti een Amerikaanse marinebasis bevat. Net als Bahrein dus, waar het protest intussen doorgaat. De BBC beschrijft hoe demonstranten weer terug zijn waar ze halbverwege afgelopen week door een nachtelijke politieaanval waren verdreven. Voordat de politie vandaag  zich van de rotonde terugtrck, schoot ze nog wel traangas en kogels af op demonstranten: 60 gewonden. Maar nu zijn betogers dus weer terug op hun opstandsbolwerk. Noch die ontruiming, noch het politie- en legergeweld gisteren tegen rouwstoeten en demonstranten, hebben het verzet gebroken.

Intussen ontstaat er wéér een nieuwe haard van rebellie: Saoedi-Arabië! Het gaat om kleinschalige dingen, tot nu toe. Opichters van een hervormingsgezinde politieke partij zijn gisteren gearresteerd. Die was eerder deze maand opgericht door professoren, zakenlui, politieke actievoerders, tien mensen, aldus de Washington Post. Geen felle revolutioinairen dus – maar in Saoedi-Arabië behandelen gezagasdragers élk zelfstandig politiek initiatief bij voorbaat als verdacht of zelfs subversief. Het EA Worldview liveblog – opreciezer gezegd, één van de liveblogs van EA – meldt echter nog iets: een klein protest van Sjiiten in Awwammiya, in het Oosten van Saoedi-Arabië. Ook in dat land bestaat een flinke Sjiitische gemeenschap die in méér dan één opzicht lijkt op die in het opstandige Bahrein. De landen grenzen aan elkaar, en juist dichtbij die grens ligt ook Awwamiya. De actievoerders eisten vrijlating van gevangenen.

Oman, Koeweit, Djibouti, Saoedi-Arabië: het zijn relatieve nieuwkomers in de opstandsgolf, al is de laatste tijd in zowel Djibouti als in Saoedi-Arabië al wel wat aan de hand geweest. Intussen woedt de opstand in Bahrein dus verder, en in Jemen verder; wagen in Algerije betogers opnieuw een poging; waren er gisteren botsingen tussen protesterende mensen in Jordanië en regeringsaanhangers; en woedt er intussen een omvangrijke volksopstand in voor het Oosten van Lybië, met bloedige staatsgeweld als antwoord van kolonel Khadaffi’s bewind. Voor morgen staat nieuw protest gepland in Iran, en tevens in Marokko dat zich hiermee ook voegt in de snel groeiende rij opstandslanden. Als we Tunesië en Egypte, waar de opstand al machthebbers heeft verdreven, meetellen, Syrië waar het kkleionschalig borrelt, en Irak waar afgeloopen week in een reeks van steden fel is betoogd, dan kom ik aan vijftien landen waar min of meer tegelijkertijd opstandigheid woedt.

Het is een kwestie van tijd voor de revolte overslaat naat landen buiten  het Midden-Oosten zelf. Sterker: dat proces is gaande. Vanmiddag verscheen een bericht dat er een internet-oproep rond is gegaan voor wat genoemd wordt een ‘Jasmijn Revolutie’. Dat was de naam die sommigen eerder gaven aan de opstand in Tunesië. “Mensen werden via internet opgeroepen bijeen te komen en de woorden ‘wij willen eten, wij willen werk, wij willen wonen, wij willen eerlijkheid ‘te scnanderen.” Dat meldt Trouw. Het zou in 13 steden hebben moeten plaatsvinden. Van wie de oproep uitgaat is onbekend. Maar het land is welbekend: China! Ligt dat nu ook al in het Midden-Oosten?!

Natuurlijk, een internet-oproep is nog geen opstand. Het kan een hoax zijn, of een initiatief met een zo zwakke basis dat er weinig tot geen respons komt. Maar de Chinese autoriteiten nemen het zekere kennelijk voor het onzekere, en hebben naar aanleiding van de oproep mensen gearresteerd, aldus familieleden en vrienden van hen. En het woord ‘jasmijn’ via de Chinese variant van Twitter is onvindbaar gemaakt. Eerder gebeurde iets soortgelijks in China met het woord ‘Egypte’. Nerveuze, krampachtige machthebbers, ik vind het een gunstig teken…

Internationale revolutionaire golf

Mohamed Bouazizi was academicus, had geen baan, , hield zich in leven door op straat fruit en groente te verkopen. Toen autoriteiten hem daarin grof dwarsboomden – ze hadden eerder zijn kar met koopwaar in beslaggenomen en hem geslagen – stak hij zichzelf in brand. Het gebeurde in Sidi Bouzid, in Tunesië, op 17 december. Met zijn desperate daad gaf hij in feite het startschot voor wat uitgroeide tot de Tunesische revolutie, vrij snel daarop gevolgd door de nog veel dramatischer revolutie in Egypte. Inmiddels kunnen we vaststellen dat we in de beginfase zitten van een grote internationale revolutionaire golf.

Staking in Zuid-Afrika

In Zuid-Afrika woedt al enkele dagen een felle staking. Ruim een miljoen arbeiders in overheidsdienst hebben het werk neergelegd omdat ze een beter inkomen willen. De vakbond eist een loonsverhoging van 8,6 procent; de regering gaat niet verder dan 7 procent. De vakbond eist bovendien een woonkostentoelage van 1000 Rand (dat is 105 euro) terwijl de regering daarin niet verder gaat dan700 euro.

De staking bracht allerlei groepen ambtenaren in actie. Het gaat vooral om docenten om verplegend personeel. Soms voeren actievoerders blokkade-acties van bijvoorbeeld ziekenhuizen, om werkwilligen tegen te houden en de toegang tot ziekenhuizen te bl;okkere, ook voor patiënten. Dat was afgelopen donderdag aanleiding voor de inzet van militairen, die stakers met waterkanon en rubberkogels bestookten.

De stakers hebben groot gelijk, zowel in hun eis voor hogere inkomens als in de militante actievormen die ze gebruiken. Eerst die looneis. Die ligt ruim boven de inflatie van 4,5 procent. Maar dat mag ook wel: de huidige lonen zijn gewoon onvoldoende om van rond te komen, duseen looneis die de prijsstijgingen flink overtreft is gewoon noodzakelijk. Lodick Mashile, verpleegkundige bij operaties, leeft van 1200 dollar maandloon plus 500 dollar woonsubsidie. Daarvan onderhoudt hij drie schoolgaande kinderen en twee andere familieleden. “Ik zit altijd in de schulden”, zegt hij.

Er moet dus gewoon flink geld bij die inkomens, van verplegenden, docenten en andere ambtenaren. Er kán ook geld bij, zoals Patrick Bond, die overigens een hogere looneis noemt. laat zien. Voor  de wereldkampioenschappen voetbal had Zuid-Afrika naar schatting 5 miljard dollar beschikbaar, waarvan 3 miljard voor stadions die daar vooral maar protserig staan te pronken. Drie miljard voor een voornamelijk voor zakenlieden interessante snelle treinverbinding tussen het vliegveld en het zakencentrum van Johannesburg was ook te vinden. Een regering die zulke uitgaven kan doen, kan haar personeel een stuk beter betalen dan het bedrag waarmee ze nu probeert weg te komen.

Ja, de acties veroorzaken overlast. Een Aljazeera-blogger maakt daar een stevig punt van, net als de Zuid-Adfrikaanse Bisschoppenconferentie. Die bracht een verklaring uit, waarin stond: “Wij zijn met afschuw vervuld dat zorg ontzegd wordt aan de  zwaksten en meest kwetsbaren.” De minister  van gezondheidszorg van het land zei: “Zelfs in tijden van oorlog laten mensen ziekenhuzen ongemoeid.” Van zo’n minister valt zoiets te verwachten het hoort gewoon bij de propagandaslag vanbazen tegen de acties van hun opersoneel.

Het antwoord op dit soort zieligheidsdemagogie ligt besloten in de woorden van de eerder geciteerde staker Lodick Mashile. “Ik kan andere mensen niet helpen als ik mezelf niet kan helpen”, zegt hij. Inderdaad. Als ministers echt zo graag een eind aan de overlast willen willen die de staking ontegenzeglijk voor patiënten meebrengt, dan dient de regering gewoon onverwijld en overkort in te stemmen met de de door de stakers geëiste inkomensverbetering. Zo simpel is het.

Over Tomlinson, Bosjesmannen en juridische narigheid

Zo, geen groot analytisch theoretisch verhaal deze keer. Twee juridische uitspraken vragen om aandacht. Ze staan geheel los van elkaar, behalve in één opzicht. Beiden laten zien dat er via rechtbanken en dergelijke geen betrouwbaar recht te halen valt voor onderdrukten en voor mensen die tegen hun wet en hun orde aan zijn gelopen.

De eerste uitspraak gaat over Ian Tomlinson, of beter: om een agent die Ian Tomlinson slooeg met zijn politieknuppel, waarna de man overleed. Hwet gebeurde vorig jaar 1 april, tijdens protesten op straat tegen de G20 top in Londen. Tomlinson was geen demonstrant, maar een voorbijganger. Een agent sloeg hem en duwde hem tegen de grond. Andere agenten deden verder niets, andere mensen hielpen de man overeind, maar even later zakte hij in elkaar en overleed. Een eerste onderzoek sprak van een hartaanval, bij een tweede onderzoek werden inwendige bloedingen geconstateerd.

De agent die de klap uitdeelde wordt – en dat is de uitspraak waar het me om gaat vandaag – niet vervolgd voor doodslag. Reden: de uiteenlopende resultaten van onderzoek betekenen dat er geen oorzakelijk verband tussen klap en dood van Tomlinson kan worden vastgesteld. Een absurditeit op zich: alsof er iemand is die gelooft dat Tomlinson door een hartaanval zou zijn overleden – als dat de doodsoorzaak al was – als hij niet eerst geslagen en tegen de grond was gewerkt door politie. Het onderzoeksrapport geeft toe dat er sowieso wel van ‘assault’, gewelddadige aanval, door de agent sprake was. Maar aanklagen vanwege dat feit dient binnen een half jaar te gebeuren, en dat halve jaar is meer dan verstreken. Andere aanklachten – het toebrengen van lichamelijk letsel, wangedrag in openbare dienst – wijst het CPC, het openbaar ministerie, ook van de hand.

Maar waarom is er zoveel tijd voorbij gegaan dat die zes maanden zijn verstreken? De onafhankelijke commissie voor klachten  over politie IPCC, was eerder binnen vier maanden klaar met een rapport over de zaak. De CPS had beloofd om voor kerst 2009 ook klaar te zijn. Het is bijna 7 maanden later! En de CPS wíst dat de kans op strafvervolging kleiner werden – bijvoorbeeld vanwege die deadline van zes maanden voor strafvervolging wegens ‘assault’ . Familieleden zijn boos en spreken van een doofpot. Hun woede is terecht. En nee, ik ‘geloof’ niet in het strafrecht, ook niet tegen politie. Maar stel dat Tomlinson een agent de dood had ingejaagd met een klap, in plaats van andersom. Zou strafvervolging dan ook eindeloos bvooruitgeschoven zijn, om vervolgens te worden afgeblazen? Het is dat meten met twee maten dat de zaak zo onverteerbaar maakt. Hier geldt: no justice, no peace, f*ck the police en het openbaar ministerie.

De tweede uitspraak  om kwaad over te worden, weerklonk in het Afrikaanse land Botswana, en betreft de rechten van de zogeheten Bosjesmannen, de  San-bevolking, zoals hun buren, de Khoikhoi, ze noemden. Die wonen in de Kalahari-woestijn. Maar in die woestijn wonen ook wilde dieren, en die worden momenteel tot toeristische attractie gebombardeerd, waarna hotels voor toeristen op safari niet lang kunnen uitblijven. Die wilde dieren moeten drinken, dus is het water voor de dieren gereserveerd, niet voor de bewoners van het gebied. Ook zijn er diamantmijnen in de directe omgeving van de woongebieden van de Bosjesmannen-gemeenschap.

In 2006 had een rechtbank bepaald dat de gemeenschap naar hun woongebieden mocht terugkeren. Maar nu bepaalt een andere rechtbank dat deze mensen geen waterputten mogen maken, en ook geen gebruik mogen maken van een al eerder aangelegde put. “De regering redeneert dat de aanwezigheid van de Bosjesmannen in de Kalahari niet samenhgaat met het beheren van het wild in de woestijn.” Maar zowel dat wild als de Bosjesmannen wonen al vele eeuwen in die woestijn, al ver voor de tijd dat wat voor regering dan ook uitspraken deed over wat wel en niet toelaatbaar was. “Bovendien zouden de harde omstandigheden  in dit natuurgebeid weinig mogelijkheden bieden voor de toekomst”, zo vervolgt het bericht. Ja, als je mensen belet om aan water te komen, dan klopt dat inderdaad wel. Maar het komt neer op het wegpesten van mensen.

Kennelijk wil de regering, als waardig opvolger van het kolonialisme, de Bosjesmannen inderdaad weg hebben uit het gebied, zodat diamantwinning en toeristenindustrie ruim baan hebben. Kennelijk zijn dieren, maar vooral de projectontwikkelaars, hoteleigenaars en eigenaren van mijnbedrijven meer waard dan de levens van arme mensen diein hun eigenwoonplaatsen proberen xcih in hun bestaan te voorzien. Survival International, een groepering die zich inzet voor de belangen van inheemse volkeren, spreekt terecht schande van dit besluit.

Staatsgreep in Niger

Diverse West-Afrikaanse landen zijn het toneel van felle strijd tussen mchthebbers die hun macht willen versterken, en oppositiebewegingen die opkomen voor iets meer democratie. In Ivoorkust leidde dit tot straatprotest, politiegeweld, slachtoffers. Daar protesteerden mensen tegen het herhaaldelijk utstellen van verkiezingen. In Niger vond eerder in de week  een militaire staatsgreep plaats. Economische factoren en ambities van grote mogendhedenspelen ongetwijfeld mee.

Militairen hebben gisteren in een staatsgreep de macht overgenomen in Niger, een voormalige Franse kolonie met zo’n 15,3 miljoen inwoners. Kolonel Salou Djibo staat aan het hoofd van he orgaan dat de nieuwe machthebbers in het leven geroepen hebben:  de Opperste Raad  vor het Herstel van de Democratie. De militaire machthebbers hebben Mamadou Tandja, tot gisteren president,  vastgezet. De  staatsgreep ging gepaard met geweld, schietparitijen waarbij tien mensen, waaronder vier militairen omkwamen.

Opvallend is de steun die de staatsgrijpers krijgen vanuit oppositiekringen in Niger. Mahamadou Karijou, van een groepering die zich Partij voor Socialisme en Democratie noemt, zegt: “ze gedragen zich zoals ze zeggen – ze zijnniet geïnteresseerd in politiek leiderschap, ze willen Niger redden van elke vorm van tyrannie.” Een gevaarlijke houding: coupplegers doen doorgaans prachtige democratische beloften als ze de macht gegrepen hebben. Sommigen menen het nog ook. Maar een staatsgreep is daarmee nog altijd doodgewoon een gewelddadige ingreep van een elite .

Maar de relatief positieve oppositie houding jegens de staatsgrijpers heeft wel een reden. De afgezette president Tandja regeerde in toenemende mate autoritair. Vorig jaar augustus had hij via een referendum verlenging van zijn ambtstermijn met een extra drie jaar geregeld. Eerder al, in mei vorig jaar ontbond hij het parlement. Ook sloot hij  het Constitutionele Hof, dat zich tegen de grondwetswiziging ging uitsprak.

Tegen  de poging van Tandja om zijn macht steds verder uit de breiden en de democratische speelruimte  steeds meer opzij te schuiven, ontwikkelde zich een brede protestbeweging. In mei was er een protest van 20.000 mensen. Een 48-uursstaking tegen de grondwetsplannen van tandja werd verboden en kwam nietecht op gang, een 24-uursstaking voor een loonsverhoging ging wel door. Vakbonden lieten toen een politieke eis tegen het referendum acchterwege, om een nieuw stakingsverbod te voorkomen. Maar dat de staking wel degelijk tegen de presidentiële machtsambities was gericht, was toch meer dan aannemelijk.

In augustus vond dan het referendum plaats. Net als verkiezingen later in het jaar werden deze geboycot door oppositiekrachten. Maar ook erna bleven protesten, bijvoorbeeld in de vorm van weer een 24-uursstaking afgelopen december, doorgaan. Een brede, voor een flink deel door vakbonden gedragen protestbeweging bleef zicht tegen Tandja en zijn plannen verzetten. Maar de kracht om de president van zijn plannen af te houden en te bwegen om na zijn volgens de grondwet (vóór Tandja’s wijziging) gewoon af te treden – die kracht wist de oppositie niet te mobiliseren.

De nieuwe militaire machthebbers schuiven nu Tandja opzij, en kunnen zich daarmee bij de oppositie en een flink deel van de bevolking dus best populair maken. Tegelijk is het verkeerd om erop te rekenen dat nieuwe democratische verhoudingen keurig door een handvol kolonels op een presenteerblaadje worden aangeboden. Democratie win je niet met de middelen van een dictatuur. Oppositiekrachten, vooral tot uiting komend via vakbonden, kunnen maar beter flink wat afstand houden van de nieuwe junta,  elke inperking van democratische eisen afwijzen, en voor de sociale en politieke rechten van gewone mensen blijven opkomen – en er rekeling mee houden dat ze daarmee vroeg oflaat ook tegenover de nieuwe machthebbers komen te staan.

Intussen is er buitenlandse reactie op de staatsgreep. Frankrijk wijst de coup af, net als ECOWAS, de  Economische gemeenschap van Westafrikaanse Staten. De reactie van de VS was echter mild. “We verdedigen duidelijk geen  geweld van deze aard, maar we denken duidelijk dat dit de noodzaak onderstreept dat Niger doorgaat met nieuwe verkiezingen en de vorming van een nieuwe regering”, aldus een woordvoerder van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken. De VS had al eerder maatregelen tegen Tandja’s bewind genomen, in de vorm van het schrappen van handelsvoordelen.

Op de achtergrond spelen hier economische belangen ongetwijfeld mee. Niger heeft grote voorraden uranium.: 7,5 procent van de hele wereldvoorraad bevindt zich in het land. Zowel Franse als Chinese bedrijven investeren in de uraniummijnbouw in Niger.

Het Franse kernenergiebedrijf Areva helpt de uraniummijnbuw te ontwikkelen. Tijdens een bezoek van de Franse president Sarkozy, vorig jaar mei, werden daartoe contracten afgesloten. Er zijn zorgen over de milieu-effecten van dit soort investeringen, en er wordt ook gezegd dat hetbedrijf wil dat franse troepen Niger zou moetehelpen tegen gewapend verzet van Toeareg-strijders die zich tegen de mijnbouw in hun woongebieden keren. Is Frankrijk boos op de coupplegers  omdat ze een gewaardeerde bondgenoot waarmee ze goed zaken kunnen doen, erdoor kwijtraken? Het zou zomaar kunnen.

China en de VS zijn rivalen en botsen keer op keer over economische en politieke kwesties. Mij zou het niets verbazen dat de VS met het verdwijnen van Tandja de weg hoopt te vinden naar lucratieve uraniumcontracten,  haar Chinese en wellicht ook haarFranse concurrent in het stof wil zien bijten. Ik weet te weinig om dit vermoeden te onderbouwen. Maar de vriendelijkheid van de VS contrasteert naar mijn idee te opmerkelijk met de scherpere veroordeling vanuit bevoorbeeld Frankrijk om puur toevallig te kunnen zijn.

Honger en verantwoordelijkheid

Laten we het hebben over de honger in de wereld, en over wie daar weinig tot niets aan gaan doen. Laten we het hebben over een probleem dat technisch zeer oplosbaar is, maar vanwege fundamenteel misdadige machtsstructuren en de criminelen die deze machtsstructuren leiden in stand gehouden wordt.

Eerst de honger zelf. Wat cijfers, ok? Vijftien miljoen mensen in de ontwikkelde laden (dat misplaatste woord gebruikt de Wereld Voedsel Organisatie FAO) lijden honger. In het Midden-Oosten en Afrika zijn dat er 45 miljoen. De rest van Afrika: 265 miljoen. Midden-Amerika en het Caraïbisch gebied: 53 miljoen. Azië en het gebied van de Stille Oceaan: 642 miljoen. Dat zijn één miljard en 17 miljoen mensen met te weinig te eten, voortdurend dat akelige lege gevoel in de maag, voortdurend zwak, voortdurend bezorgd hoe ze het eind van de volgende dag halen, hoe ze hun kinderen te eten moeten geven, hoe ze het dagelijks leven volhouden.

Wie gaat er wat aan doen? Niet de FAO-top in Rome die zojuist is afgesloten.  Die legt de verantwoordelijkheid doodleuk bij de regeringen van juist de arme landen. De NRC: “Het nieuwe mantra is dat regeringen zelf moeten zorgen voor voldoende voedsel voor hun bevolking. ‘Regeringen in Afrika moeten zelf hun verantwoordelijkheid nemen’, zegt minister Verburg (Landbouw, CDA) bijvoorbeeld in de wandelgangen van de top, en dat principe is dan ook vastgelegd in de verklaring.” 

Laten we  mevrouw Verburg daaraan herinneren, aan die verantwoordelijkheid van de eigen regering, als in nederland weer bericht wordt dat er wéér meer mensen naar de voedselbank moeten omdat ze niet rond kunnen komen. laten we de Amerikaanse regering ni vast op haar verantwoordelijkheid wijzen. In dat land hadden 49 miljoen mensen nu en dan te weinig te eten. Dat is 16 procent van de bevolking, 4 procent meer dan het jaar ervoor. Ik ben bang dat we niet moeten gaan wachten tot mijnheer Obama zijn verantwoordelijkheid neemt. Dat kunnen de hongerigen in Amerika – en de overgrote meerderheid die vandaag of morgen óók in de honger kan belanden – beter  samen zelf gaan doen. Rijkdommen zijn er genoeg, het hoeft alleen maar van de steenrijke minieme minderheid te worden afgepakt.

Het idee dat de oplossing voor honger in Afrika een kwestie zou zijn van regeringen dara die hun verantwooordlijkheid moeten nemen,  is bespottelijk. Ja, de regeringen in Afrika zijn – net als alle regeringen, zonder één uitzondering – in de kern deel van het probleem. Ze zijn verstrengeld met bedrijven die gronstoffen uit de bodem halen en hun personeel een hongerloon gevebn, andere bedrijven die grond gebruiken voor commerciéle gewassen om te exporteren, terwijl arme boeren nauwelijks grond hebben om in hun bestaan te voorzien. Ze stoppen geld in wapenaankopen, terwijl er voor sociale voorzieningen en voor landbouwverbeteringen geen geld beschikbaar is. Politici en ambtenaren drukken geld achterover, terwijl de bevolking mag creperen.

Maar wacht eens even… wáár kopen die regeringen al hun wapens? En wáár hebben veel van die bedrijven waarmee regeringen zich verbinden, hun hoofdkantoren? En was het niet het IMF die regeringen voorschrijft te bezuinigen om voorzieningen, om koste wat kost leningen af te kunnen betalen? En waar ook maar weer heeft dat IMF haar hoofdkwartier? Toch niet in een straatarm Afrikaans hongergebied, meen ik. En wat gebeurt er ook al weer als regeringen  ook maar bescheiden pogingen doen om het bestaan van arme mensen iets te verbeteren – doorgaans omdat arme mensen zich hebben laten gelden? Is de CIA, en het Amerikaanse Korps Mariniers, ook al  een instelling van die verantwoordelijke regeringen van arme landen? Of hebben die hun thuisbasis nog steeds in de VS?

Honger is een wereldwijs probleem, veroorzaakt door de wereldwijde kapitalistische machtsstructuur. De sterkste en machtigste stukken van die structuur, de machtigste bedrijven erbinnen, de machtigste mensen aan het hoofd ervan, en dus de grootste verantwoordelijken voor de honger in de wereld, wonen niet in Afrika. Die wonen in de VS en Canada, in Japan, en in hoge mate ook in Europa, inclusief Nederland.

Een echte strijd tegen honger betekent een strijd tegen die machtsstructuur, de machthebbers daarbinnen, juist ook die heel dichtbij.

Als Afrikaanse bevolkingen in opstand komen tegen  hun regeringen, vanwege honger en onderdrukking, is dat terecht. Wie in Nederland tegen honger wil strijden, kan maar beter ook met de eigen regering en elite als verantwoordelijk voor honger en dus als tegenstander zien. De belangrijkste vijand staat in eigen land, zei de marxist Karl Liebknecht tijdens de Eerste Wereldoorlog. In een iets ander verband geldt dat ook hier en ook nu.