IJslanders zeggen wéér nee

zondag 10 april

En wéér jagen dwarse IJslanders twee regeringen op de kast, en maken ze de positie van een derde regering – de IJslandse zelf – goed lastig. Enigszins vrolijk wordt ik er van, zoals IJslandse rebellie de laatste jaren wel vaker voor een brede grijns gezorgd heeft, vast niet alleen op mijn gezicht. Ik doel op het referendum op IJsland over de betalingsregeling rond de Icesave-tegoeden. Voor een tweede keer heeft een meerderheid van stemmers daar néé gezegd.

Rebellie van IJsland tot Griekenland

In een hele reeks Europese landen reageren arbeiders en anderen met grote felheid op de recessie, en vooral op de manier waarop politici en ondernemers de onderkant van de maatschappij laten opdraaien voor de gevolgen. Protest en verzet neemt vaak heel verschillende vormen aan. Maar van een passief ondergaan van de economische crisis is bij heel veel mensen gelukkig geen sprake. Enkele voorbeelden.

Vrolijk werd ik van het referendum op IJsland over de Icesave-zaak, waar de NRC uitvoerig over bericht.  Daar heeft een overweldigende meerderheid néé gestemd tegen het voorstel om Britse en Nederlandse Icesave-spaarders schadeloos te stellen op kosten van de IJslandse belastingbetaler. Het ging om geld dat mensen gespaard hadden bij Icesave, een IJslandse internetbank. Daar stond een hoge spaarrente tegenover. Probleempje:  zolang er geen crisis was, ging het goed met Icesave, en met de spaarcenten. Met de crash van 2008 ging Icsave onderuit, en wég waren de spaargelden. Er kwam uiteindelijk een regeling, waarin IJsland de spaargelden zou ophoesten. maar dat betekende dat gewone IJslanders er, door middel van nog meer bezuinigingen en hogere belastingen, ervoor moesten zorgen dat Nederlandse en Britse spaarders hun ged terug kregen. Het kwam neer op 100 euro per IJslander.

Maar waarom zouden IJslanders – zelf slachtoffer van de crisis, massaal werkloos geworden en dergelijke – voor het Icesave-debacle moeten opdraaien? Zij hadden die bank toch niet opgericht, zij hadden die dubieuze spaarrekeningen toch niet gepropageerd, zij waren toch niet verantwoordelijk voor het bankoet, om over de hele recessie maar te zwijgen. En er is woede op de Britse regering die maarliefst een anti-terrorisme-wet gebruikte om tegoeden van IJslandse banken in Groot-Brittannië te kunnen blokkeren.

IJslanders protesteerden dus, tegen de deal die de IJslandse regering met de Britse en Nederlandse regering had gesloten. meer dan 50.000 mensen tekenden een protest-petitie, er warenforse demonstraties. De president weigerde vervolgens de overeenkomst met zijn handtekeing te bekrachtigen. Er kwam een referendum -en maar liefst 93 procent van de inmiddels 30 procent van de getelde stemmenheeft nee gezegd!   Daar zit een néé in tegen Britse en Nederlandse politici die arme IJslanders het vel over de neus trekken. Het omvat tegelijk ook een néé tegen de IJslandse regering en zakenelite zelf, die het zo ver heeft laten komen en de deal aanvankelijk steunde. De regering zal zich nu wel hard moeten maken voor een betere deal, eentje die minder waar drukt op de portemonnee van doodgewone IJslanders. Hopelijk blijft de hete adem vanuit de bevolking zo voelbaar dat de schade van 100 Euro per IJslander tot nul wordt teruggebracht. De hele reeks gebeurtenissen laat zien hoe ht mogelijk is om met resultaat néé te zeggen tegen ogenschijnlijke oppermachige economische en politieke krachten.

Anders gaat het toe in Groot-Brittannië zelf. Daar  zijn vandaag ruim een kwart miljoen ambtenaren aan een tweedaagse staking begonnen. “Het is de grootste staking sinds 1987, aldus locale media”, zo meldt De Volkskrant. Reden is een verslechtering in de afvloeiingsregeling voor ambtenaren die hun baan verlaten. Maar achter de onvrede ligt ook angst voor banenverlies zelf. Er hangen drastische bezuinigingen in delucht, wie ook de verkieingen – hoogstwaarschijnlijk in mei dit jaar – wint. Zo gaat  de regering- welke het ook wordt – het begrotingstekort, dat dit jaar op kan lopen tot 12 procent, te lijf – als ze de ruimte krijgen.

Stakingen zoals de huidige kunnen aan die ruimte paal en perk stellen, en zijn alleen al daarom een goede zaak. Zo kunnen werkende mensen voorkomen dat zij, via inkomensdaling en baanverlies, voor dat begrotingstekort moeten bloeden. Daarvoor zal waarschijnlijk wel méér nodig ijn dan stakingen van vooraf beperkte duur. Maar die vormen wel een goede aanloop naar méér.

Hoe dat ‘meer’ er uit kan zien? Daarvoor wenden we de blik maar weer eens naar dat vrolijke Griekenland, waar Libcom.org veel over weet te vertellen.  Daar kondigde de regering vorige week donderdag een nieuw pakket zware bezuinigingsmaatregelen aan, om begrotingstekot en staatsschuld te lijf te gaan. Binnen enkele uren kwamen er protesten op gang, van ontslagen mensendie bij Olympic Airlines hadden gewerkt, en nu de oproerpolitie aanvielen en het gebouw van de Rekenkamer  bestormden om het te beetten. Ook bezetten mensen van PAME, een met de Communistische Partij verbonden vakbond, diverse TV-stations en zelfs een gebouw van het Ministerie van Financiën. Voor de dag erop kondigden vakbonden een landelijke staing van vier uur aan.

Op de dag van de aankondiging zelf waren er ook grote demonstraties, die uitmondden in straatgevechten met de oproerpolitie. De woede zit diep en gaat ver: ook een vakbondsleider van GSEE  die één van de demonstratie toesprak werd aangevallen vanuit de demonstratie. Veel arbeiders hebben het gehad met een vakbond als GSEE, die nauw verbonden is met de politici van de sociaaldemocratische én regerende PASOK.

Voor de grote vakbonden zijn de protesten een kwestie van stoom afblazen, druk op de regerig uitoefenen, en een iets minder scherp bezuinigigspakket binnen slepen. Voor veel arbeiders en andere mensen onderaan is de inzet gewoon een volledige afwijzing van het hele bezuinigingsbeleid – op zijn minst. Dit is de opstandige geest die in Griekenland openlijk uit de fles komt -en het is een geest waar we hoop en moed aan kunnen ontlenen.

Hup, dwarse IJslanders, hup!

Hahaha, die dwarse demonstrerende rebellerende IJslanders toch! Ze zeiden met enkele tienduizenden ‘nee’ tegen de regeling waarin IJsland als staat beloofde om verdwenen spaartegoeden van de failliete bank IceSave aan gedupeerde spaarders in Nederland en Groot-Brittannie te vergoeden. Veel van die boze IJslanders zetten hun protest kracht bij door de straat op te gaan, de ene dag na de andere (en IJssland in december en januari staat niet bekend om haar aangename zonnetje). En de boze IJslanders wonnen: de president vertikte het om zijn handtekening onder de regeling te zetten. Er komt nu zelfs een referendum waarin de bevolking zich uit mag spreken over de zaak.

Natuurlijk is minister Bos boos. Zo boos zelfs dat hij dreigende taal uit ging slaan. Natuurlijk, begrip voor IJslands problemen heeft hij. “Maar het houdt een keer op. Wij willen ons geld terug. Er is schappelijk onderhandeld.” Geld terug, over de ruggen van een sterk verarmde IJslandse bevolking die geen eigenaar was van Icesave, geen deel had aan de kennelijk gokverslaafde bankiers die dat bedrijf bestuurden, en ook niet verantwoordelijk voor het gebrek aan toeicht op de gang van zaken? De totale schuld bedraagt omgerekend 12.000 euro per bewoner van IJsland. Alleen al de rente komt neer op half de begroting voor gezondheidsorg in IJsland. Met de slachtoffers – de IJslanders die met hogere belastingen en nieuwe beuinigingen het Icesave-geld mogen ophoesten – is nooit ‘schappelijk onderhandeld’. Die stonden buitenspel – totdat zij zich actief met het spel gingen bemoeien door middel van aanhoudend protest.

Een stevige meerderheid van de IJslanders zegt nee tegen de regeling. Volgens peilingen gaat het daarbij om 70 procent van de bevolking. Een petitie in die zin trok al “62.282 ondertekenaars, ruim een kwart van de totale bevolking“. De meerderheid heeft nu een overwinning geboekt: de president vond het raadzaam om met de wil van de bevolking rekening te houden.

Dit soort democratisch extremisme – luisteren naar een meerderheid! Straks moeten we eker ook nog weg uit Afghanistan omdat een meerderheid in Nederland dat wil!? – kan natuurlijk door bankiersminister Bos niet getolereerd worden, en ook andere Nederlansdse politici zijn kwaad. Een CDA-er schermt al met IMF-leningen die IJsland nu riskeert te verspelen, een VVD-er wil dwars gaan liggen waar het een IJslands EU-lidmaatschap betreft. IJslands bevolking, zo mag duidelijk zijn, is minder belangrijk dan een aantal Icesave-spaarders. Bankgaranties gaan boven menswaardig bestaan. Dat zegt kennelijk de hoofdstroom van de nederlandse politiek. Welnu, die hoofdsdstroom spreek niet namens mij, en ik weet dat ik niet de enige daarin ben.

Ik hoop dat de IIslanders in meerderheid voet bij stuk houden, in het komende referendum en vooral ook door druk vanaf de straten en pleinen. Daar klopt het hart van wat er aan democratie in IJsland bestaat. Niet in een parlement dat meer luistert naar mensen als Bos dan naar de mensen wiens vertegenwoordiging het officieel is.

Glashelder is de taal van een demonstrant, waarvan de foto in de Volkskrant staat, bij het eerder doorgelinkte artikel. Die betoger voerde een bord mee: “Icesave, ESB, IMF Nej Tak”. Inderdaad: Icesave, Europese Centrale bank, IMF: nee bedankt. Ik zeg: dwarse boze rebelse IJslanders: bedankt voor jullie goeie voorbeeld.

IJsland: doorgaand protest vanwege crisisbeleid

Het economische en politieke lot van IJsland is zo ongeveer symbolisch geworden voor de kredietcrisis zoals die in 2008 keihard toesloeg. De IJslandse bank Icesave en haar ondergang veroorzaakt nog steeds politieke onrust. Er hangt daar nog steeds een hartverwarmend vleugje revolutie in de kille IJslandse lucht.

Een korte voorgeschiedenis. Tot in 2008 was IJsland een klein neobiberaal paradijsje. met geleend geld groeiede de economie, mensen werden aangemoedigd met geleend geld flink te consumeren.   En was er een internetbank, Icesave, die enorme hoge rentes beloofdeop spaargeld, in IJsland, maar vooral ook daarbuiten. Zo waren er in Nederland ook talloze mensen met een Icesave-rekening.

Maar eind september 2008 begonnen IJslandse banken te vallen, net als zo ongeveer de complete economie. Eerst Glitnir, de derde in grootte. Die bank kwam onder toezicht te staan. Daarna Lansbanki, de bank waar Icesave de internet-tak van is. Die werd genationaliseerd om ondergang te voorkomen. Daarna raakte Kaupting, de grootste bank van het land, in moeilijkheden. De IJslandse economie en staat bleken vrijwel bankroet, tegenover al dat geleende geld stond veel gebakken lucht maar niet veel meer dan dat. De centrale bank gopide de rente met 6 procent omhoog naar 18 procent. De munt, de Krona, viel met 30 procent. Het IMF sprong bij met een noodkrediet (The Guardian, 26 januari 2009).

Er was al snel niet alleen een financiële crisis, maar ook een maatschappelijke ramp. Precies een jaar geleden deed de NRC daar verslag van. De krant citeert een moeder van drie kinderen die zei: “Ik denk dat mijn drie kinderen maar naar Denemarken moeten emigreren.” Ze had, deels met geleend geld, een huis gekocht. Na de bankencrisis gingen haar maandlasten abrupt omhoog, van120.000 naar 340.000 krona. Geluk bij een ongeluk: de bak nk al voorlopig niet overgaan tot gedwongen verkoop, want de kans op kopers was miniem: er stonden al duizenden huizen leeg. Het is maar één van de talloze persoonlijke tragedies die op IJsland schuilgaan achter dat kille begrip ‘crisis’.

Mensen bleven echter niet gelaten afwachten. Mensen werden boos. Mensen gingen de straat op en betoogden, tot rellen aan toe. Ongekende taferelen, naar IJslandse begrippen, maar de situatie wás dan ook ongekend. Vijf dagen achtereen waren er demonstranten op de been om het aftreden van de regering te eisen. Op 24 januari 2008 bereikte dat een hoogtepunt: toen demonstreerden er 5000 mensen. De dag ervoor had de premier al aangekondigd dat hij aftrad en dat er nieuwe verkiezingen kwamen.

Die kwamen er, in mei vorig jaar. De openlijke neoliberalen, met name die van de tot voor kort regerende Onafhankelijkheidspartij, verloren. Links – sociaaldemocraten en een soort GroenLinks – won een parlementaire meerderheid in een politieke aardverschuiving. Er kwam een vrouwelijke, openlijk lesbische premier. Maar economisch kreeg de bevolking vooral uitzicht op nieuwe ontberingen. De regering koerst aan op EU-lidmaatschap. En afgelopen week maakte de regering een belastingpakket bekend. De BTW wordt nu 25,5 procent. Dat is nergens anders in de wereld hoger. Ook accijnzen  op benzine, tabak, alcohol stijgen. Zo moet de bevolking opdraaien voor een crisis die mensen niet hebben gemáákt, maar die hen is overkomen.

Mensen blijven daarom boos. Een van de pijnpunten is nog steeds Icesave. Onder grote Britse en Nederlandse druk – minister Bos wil spaarders schadeloos stellen, maar wil die schadeloosstelling op IJsland verhalen –  heeft het IJslandse parlement vorige week een wet aangenomen waarin IJsland die verloren Icesave-spaargelden belooft te compenseren. Die wet is echter nog niet getekent: de president denkt nog na.

Aanhoudend protest doet hem kennelijk aarzelen. Heel veel mensen in IJsland – volgens een opiniepeiling zelfs 70 procent – zijn tegen die wet.  Een internetpetitie, waarvan de resultaten vandaag zijn aangeboden aan de president, heeft steun van ettelijke tienduienden – minstens 53.000, volgens licht omstreden cijfers in totaal 60.000 – gekregen. Ook dezer dagen, zowel op 30 december als op Oudjaarsdag,  waren er weer demonstranten die afwijzing van de Icesave-wet eisten Bij het aanbieden van de petietie vandaag waren er 600 demonstranten aanwezig. Ik ontneen dee gegevens aan een weblog dat de bebeurtenissen van dag tot dachg volgt: Iceland Banking Crisis and More.

De protesten tegen de Icesave-deal verdienen steun en solidariteit, juist ook vanuit mensen in Nederland. Dat rechtse politici nu ook tegen de deal zijn verandert daaraan niets. Het is gewoonweg niet eerlijk dat gewone mensen in IJsland – toch al slachtoffer van een economische catastrofe – ook nog eens via hoge belastingen en dergelijke op moeten draaien voor het bankroet van een inhalige snel-geld-bank als Icesave. Als regeringen gedupeerde spaarders – sowieso doorgaans niet de allerarmsten – zo nodig schadeloos willen stellen, dan doen ze dat maar van hun eigen geld, of ze halen het maar bij rijke mensen die het kunnen missen. Misschien wordt het tijd voor een IJslandse vertaling van Drukwerks  toepasselijke ‘Laat de Rijken de Crisis Betalen’.

Voor de liefhebbers, een paar achtergrondartikelen over de economische crisis, maar vooral over de zeer bemoedigende protesten waartoe de crisis aanleiding heeft gegeven:

• Rebecca Solnit,  “A New Era of People Power in the Streets?” Tomdispatch, 8 februari 2009.
• Einar Már Guomundsson, “Letter From Iceland – A War Cry From the North”, Counterpunch, 23 februari 2009;
• Michael Lewis, “Wall Street on the Tundra”, Vanity Fair,  april 2009;
• “Direct Action in Iceland”, Aftaka, 11 december 2008 (dat jaar staat er niet, maar op grond van het stuk neem ik aan dat het artikel uit die tijd stamt). Gevonden via Libcom.org trouwens.

IJsland: regering gevallen, klem tussen kredietcrisis en volksopstand

Voorspellen is werk voor waaghalzen en waarzeggers/ waarzegsters, en ik ben geen van tweeën. Maar sommige gebeurtenissen zijn als een lichtstraal die schijnt op dingen die gaan komen. En zo kun je de snelle opeenvolging van gebeurtenissen, van crisis via volksprotest naar regeringsval, in het kleine IJsland zien.

Eerst was er een grote economische bloei op dat land. Met geleend geld werd er een hoogconjunctuur gefinancierd. Een vér doorgevoerd vrije-markt-beleid vormde de context. Een rechtse partij, de Onafhankelijkheidspartij, regeerde samen met sociaal-democraten. Neoloberale adviseurs hadden allemaal uitgelegd hoe het moest. Koek en ei allemaal.

Toen kwam de kredietcrisis. Aan leningen viel nauwelijks meer te komen, de afbetaling van oude leningen lukt steeds moeilijker. Binnen een handvol maanden belandde de IJslandse economie op de rand van het bankroet, schuldeisers, mensen ook die hun spaargeld op IJslandse banken hadden gezet wegens de aantrekkelijk hoge rente  – en die wonen zoals bekend ook in Nederland – twijfelden eraan of ze hun geld ooit terug zouden zien. De werkloosheid loopt op, de Kroon verloor veel aan waarde waardoor import snel duurder worden. En in een land als IJsland – klein, relatief afgelegen en nu niet bepaald het allergunstigste klimaat voor landbouw – valt er nogal wat te importeren, dus zoiets hakt erin.

Mensen regeerden geschokt, en werden vervolgens boos. Ze gingen demonstreren, uit woede over een regering die dit niet had voorkomen en er geen antwoord op had dat de bevolking nu erg geruststelde. Want ja, de regering bracht zo ongeveer het hele bankwezen in haar handen. maar daarmee hadden mensen hun geld nog niet terug,om over hun bestaanszekerheid maar te zwijgen. Al op 23 november kon ik een artikel schrijven onder de titel: “Opstand in IJsland”. Toen betoogden enkele duizenden mensen in Reykjavik, de hoofdstad; een paar honderd mensen bestormden zelfs een politiebureau.

Afgelopen dagen bereikte het protest nieuwe hoogtepunten – en de politieke effecten worden voelbaarder en voelbaarder. Vorige week donderdag weer een grote demonstratie, één uit een lange reeks; er namen 2000 mensen aan deel. Een aantal betogers gooiden eieren naar een limousine waarin de premier zat. Politie zette traangas in (Aljazeera, 22 januari).

Op 23 januari werd bekend dat premier Haarde nieuwe verkiezingen aankondigde, voor 9 mei. De regering hadformeel nog tot 2011 door kunnen gaan, maar de druk was al te groot. Haarde zag er wegens ziekte vanaf zijn partij in de verkiezingsstrijd aan te voeren (Aljazeera, 23 januari).

Veel mensen namen met de vervroeging van de verkiezingen geen genoegen. Ze wilden dat de regering zo snel mogelijk verdween. Om dat te eisen, waren er  op 24 januari opnieuw grote aantallen betogers op staat:  minstens 5000 (NRC, 24 januari). Twee dagen later kwam de regering ten val. De sociaal-democraten eisten de leiding ervan op, de premier weigerde, en nu komen er op korte termijn verkiezingen. Zondag was de minister van handel al afgetreden (BBC, 26 januari). Het ziet ernaar uit dat sociaaldemocraten onder leiding van Gisladottir, minister van buitenlandse zaken in de zojuist bezweken regering, samen met   huidige oppositiepartij van Linkse Groenen, een regering gaan vormen (Aljazeera, 26 januari).

De betekenis van deze reeks gebeurtenissen is groot. De internationale crisis heeft een regering ten gronde helpen richten – en niet in een verpauperd land ergens in Afrika, maar in een welvarend Westeuropees land. Die val is afgedwongen door een sterke beweging vanuit de bevolking. Hoe sterk die is, valt uit cijfers op te maken. Vijfduizend mensen in Rekjavik, een stad van 120.000 is al aardig wat. Maar als je bedenkt dat er in heel IJsland zo’n 300.000 mensen wonen, dan dringt de schaal van het protest pas goed tot je door. Van elke driehonderd bewoners in het land, waren er afgelopen zaterdag dus vijf. Dat is meer dan anderhalf procent van de bevolking áctief op straat.

En de demonstratie was geen éénmalige uitbarsting van protest: het was de vijfde dag op rij dat mensen betoogden. En in de weken en maanden ervoor waren er steeds weer straatprotesten, soms ook rellen. Er is een mooi webblog dat het allemaal bijhoudt, met vidoebeelden en al: Iceland banking crisis video and more 2008 and 2009. Wie dat leest krijgt de indruk een kijkje te nemen op een land waar zich iets afspeelt dat in de buurt komt van een revolutie, en dat lijkt me geen onjuiste indruk (ik vond de link trouwens via Lenin’s Tomb).

Een nieuwe regering op zichzelf – ook als wordt de samenstelling ervan veel linkser dan de huidige – betekent op zichzelf niet geen revolutionaire breuk. Maar het protest dat de  huidige regeringscrisis heeft teweeggebracht zal haar sporen nalaten. Dat de Links Groene Beweging in een peiling op 28,5 procent staat, in een andere peiling zelfs op 32 – enkele procenten meer dan de rechtse Onafhankelijkheidspartij van de zojuist gevallen premier Haarde – zegt iets. Samen met de 17 procent voor de sociaaldemocraten komt dat in de buurt van een linkse regeringsmeerderheid (cijfers verzameld in een artikeltje met  informatieve links en video’s op MR Zine).

Maar voor een breuk met de krachten die de crisis brachten zal de beweging op straat vérder moeten gaan dan wachten op een nieuwe regering, hoe links ook. Ook een nieuwe regering is vooralsnog immers ingebed in het oude systeem, het oude marktmechanisme, en de huidige toplaag die de economie van het land zodanig ten gronde heeft helpen richten dat er dit jaar volgens het al aangehaalde BBC-artikel een economische krimp van 10 procent wordt verwacht.

Misschien dat een nieuwe regering eventjes mensen het gevoel weet te geven dat er iets ten goede verandert. Maar de geest van opstandigheid op IJsland is daarmee bepaald niet gegarandeerd terug in de fles. En het is deze rebelse geest die zich verspreidt naarmate de economische crisis doorzet. Dat maakt de gebeurtenissen in IJsland in zekere zin exemplarisch. Simpeler gezegd: goed opstandig voorbeeld doet hopelijk goed volgen.

Opstand op IJsland

Dat is hoopgevend nieuws! IJsland, het land dat door haar ultraliberale casinokapitalisme tot aan de rand van het bankroet is gebracht, is nu ook het land waar mensen in opstand zijn tegen de politici die het land op deze manier naar de afgrond hebben geholpen.

Uit De Volskrant vandaag: “Bij een demonstratie in de IJslandse hoofdstad Reykjavik zijn zaterdag vijf mensen gewond geraakt. Enkele honderden betgers raakten slaags met de politie toen ze een politiebureau probeerden te bestormen.” Doel was om de vrijlating van eeen eerder opgepakte betoger af te dwingen. Nadat iemand anders de boete voor die man betaalde en de man vrijkwam. De actie was een afsplitsing van een grotere demonstratie van enkele duizenden mensen bij het parlementsgebouw. Die richtte zich tegen de regering, vanwege de economische ramp. “De demonstranten verwijte de regering dat ze onvoldoende toezicht heeft gehouden op de banksector en eisen vervroegde verkiezingen.”

Aljazeera heeft nog iets meer over protesten op IJsland.  “De afgelopen weken hebben duizenden mensen het gure koude weer getrotseerd om te protesteren bij het parlementsgebouw in Reykjavik, de hoofdstad”, aldus de website van die omroep. “De menigten behoren niet tot een bepaalde groepering of politieke partij, maar bestaan uit gewone mensen die hun boosheid tot uiting brengen over hoe de regering de huidige financiële crisis aanpakt.”

Enkele duizenden mensen, zaterdag na zaterdag op straat – in een land met iets meer dan 300.000 inwoners. Dat is grootschalig protest: het betekent dat rond de één op de honderd bewoners van het land actief protesteert. Dat zou, vertaald naar Nederland, betekenen dat elke zaterdag iets van 160.000 mensen de straten rond het Tweede Kamergebouw vulden met luid protest. Roll on that day!

De economische ramp die IJsland treft vráágt dan ook om een zeer opstandig antwoord. Aljazeera meldt dat de werkloosheid inmiddels 10 procent bedraagt, en laat mensen aan het woord die ontslagen zijjn en worden. Eén van die mensen overweegt zelfs wegens de narigheid naar Noorwegen te emigreren.

De economische ellende is een gevolg van tot in het extreme doorgevoerd neoliberaal beleid. Een artikel van de hand van Toby Sanger, gevonden op Znet, laat dat zien. Hij vertelt dat Milton Friedman, fameus profeet van de vrije markt als oplossing voor alle kwalen, in 1984 in IJsland op bezoek was en daar willige bekeerlingen vond. Sinds 1991 hebben die de regering in handen en voeren in grote lijnen Friedmans recepten uit. Privatisering, marktwerking, bezuinigingen, een een belasting voor bedrijven die verlaagd werd van 50 naar 18 procent.

Een tijdje lang groeide de economie als kool. Maar was groei gebaseerd op gokken met geld – vaak andermsans geld, geleend geld. Het debacle met de IceSave-spaargelden is er een symptoom van. De inflatie vloog omhoog naar 14 procent, net als de korte-termijn-rente. Als je de buitenlandse schuld zou laten betalen door de bevolking dan is iedere bewoner 200.000 dollar schuldig.

Natuurlijk hebben de gewone mensen geen schuld aan die schuld. En mensen hebben méér dan groot gelijk dat ze de straat op gaan en maatregelen eisen. Dat ze dat in zulke grote aantallen doen, laat zien dat Ijsland niet alleen voorop loopt in neoliberalisme, maar ook de plaats is waar dat neoliberalisme een uiterst hoopgevende tegenstand aan het ontmoeten is.