Griekenland is wel degelijk Overal – wat een radicaal klinkende enkeling ook tegenwerpt

Nog een paar dagen en dan is het zover: de demonstratie “Griekenland Is Overal”, waar ik al herhaaldelijk over heb geschreven, en waarvan ik vurig hoop dat heel veel van mijn vaste en losse lezers eraan deelnemen. De aandacht en steun voor de actie breiden zich uit. Ik las dat SP-gemeenteraadslid Leo de Kleijn eraan deel zal nemen; ik las dinsdag dat de Internationale Socialisten – eindelijk! – de oproep voor de demonstratie op hun website hebben geplaatst, waarmee ze achter eerdere en onterechte afzijdigheid een punt hebben gezet. Het draagvlak is nog steeds niet supergroot, maar is wel degelijk gegroeid.

Tegen deze achtergrond werd mijn oog lichtelijk pijnlijk getroffen door een artikel op Indymedia van een zekere Huey. Deze persoon vindt de demonstratie niet erg zinvol, en komt daarvoor met een reeks argumenten. Veel van de argumentatie komt neer een recept voor een verder, en onbnvruchtbaar, isolement van het anarchisme, een stroming waar hij/zij zich net als ik in situeert en op beroept, maar waar hij een nogal andere inhoud en richting aan wil geven. Het kan dan ook geen kwaad het stuk eens onder de loep te nemen.

Het begint vriendelijk. De goede bedoelingen van de initiatiefnemers van de demonstratie  worden erkend.: “Iets doen is altijd beter dan niets doen.” Maar “misschien tweehonderd mensen en demonstratie laten lopen  door Amsterdam (…) zal niet veel bereiken, en dat is jammer want  er lijkt een goeie groep bereid te zijn zijn nek uit te steken tegen apathie en repressie.” Het heeft echter weinig zin, want “de situatie in Nederland is onvergelijkbaar met die in Griekenland…” en sterker nog: “Nederland is altijd anders geweest”.  Er is hier nu eenmaal niet een “rijke geschiedenis van protesten en stakingen”, zoals bijvoorbeeld in Frankrijk en Duitsland. In Nederland zijn slechts stakingen voor loonsverhoging geweest, die volgens Huey weinig voorstelden. Dat  laatste zou je trouwens eens aan de schoonmakers die dit jaar  actie voerden moeten vertellen, dat hun strijd weinig voorstelde…. Verder waren er protesten tegen kernwapens in een tijd toen mensen zich daar nog druk over maakten, terecht overigens. Aldus Huey.

En dat is dan de inhoud van de eerste twee alinea’s; er volgen er dan nog meer dan tien, waarin onder meer de apathie van de Nederlandse bevolking erbij wordt gehaald, als bewijs dat het proberen op te been te brengen van mensen die door crisis niet geraakt worden. Ze hebben immers nog genoeg om bier te kopen en feest te vieren rond het wereldkamioenschap voetbal, aldus het artikel. “Waarom zouden zij de straat op gaan? Protesteren waartegen?”

Het is van een immense arrogantie, maar ook van een groteske starheid van denken. Laten we eens kijken. Stél dat het waar is dat er in Griekenland en Frankrijk en Duistland wél een traditie van stakingen en protesten is, die in Nederland ontbreekt. Stél, want het ís niet waar: ook in Nederland is, in bepaalde perioden, op grote schaal rond allerlei thema’s gestaakt, gedemonstreerd, en actie gevoerd.  Maar stél dus… Dan komen er enkele vragen op. Is dit een natuurverschijnsel, zit het in de genen van die rebelse Grieken – of zijn die protesten in andere landen ook gewoon opgebouwd door mensen die besloten: nu is het genoeg geweest? Een cultuur van verzet is niet  iets dat al dan niet bestaat, als gegeven; het is iets dat je ontwikkelt, door het te dóén. Het kan zijn dat men daar in andere landen verder mee is dan in Nederland. Dan hebben we in Nederland wat in te halen. Aan de slag dus – in plaats van ons verschuilen achter een afwezigheid van strijd die maar zeer ten dele realiteit is, en al helemaal niet onvermijdelijk.

Met de typering van protesten in Nederland is trouwens nog wel iets grappigs aan de hand, in vergelijkend opzicht. Stakingen, aldus Huey, gaan hier vooral om loonsverhogingen en dergelijke. Waar denkt hij/ zij dat stakingen in Frankrijk, Duitsland en Griekenland doorgaans over gaan? Over de onmiddellijke afschaffing van kapitaal en staat, wellicht? Over hets stopzetten van bio-industrie, dierenmishandeling, de onderdrukking van vluchteli8ngen zonder verblijfsvergunning, de thema’s waar Huey veel aandacht voor heeft, ten koste van veel andere thema’s? Zelden. Griekse arbeiders protesteren tegen verlaging van pensioenen, pensioenrechten en lonen. Duitse arbeiders voeren soms stevige stakingsstrijd voor loonsverhogingen. Franse arbeiders gaan de straat op tegen het soort bezuinigingen dat in Griekenland, maar in iets andere vorm ook in Nederland, op de agenda staat. Het soort eisen dat in Nederland soms mensen in beweging brengt, is helemaal niet zoveel anders dan wat mensen in Griekenland beweegt om actie te voeren.

De scherpte van de bezuinigingen daarginds is groter, de Griekse staat ligt wat dat betreft vóór op de Nederlandse staat, maar dat zou wel eens bliksemsnel kunnen veranderen zodra er een nieuw kabinet zit in Den Haag. De Griekse arbeidersreactie is ook al een stuk verder,  onze kameraden en klassegenoten in Griekenland liggen vóór op ons. Reden temeer om ze extra succes te wensen én een voorbeeld aan ze te nbemen in wat zowel hun strijd als de onze is. Het kan zijn dat we inderdaad met tweehonderd mensen door Amsterdam lopen komende zaterdag, ik beschik niet over de voorspellende gave die Huey wel lijkt te hebben. Maar met hoe veel of weinig we ook zijn, het is een aanzet tot meer.

Huey heeft het idee dat de meerderheid in Nederland – in een reactie op de reeks commentaren die het stuk al heeft ontlokt, gebruikt hij het woord ‘sheeple’, een veelzeggende, minachtende, samentrekking van ‘sheep’ en ‘people’ – geen aandacht verdient omdat ze apathisch tevreden zitten te wezen met hun gekochte spulletjes en hun Oranjefeest. Dit idee dient bij Huey als rechtvaardiging om zich niet op deze mensen te richten. Van hen komt geen steun,. revolutie zit er niet in, of als er al zoiets komt, brengt die een reactionaire en racisatische massa in het zadel. Concrete directe acties, om dieren te redden, om vluchtelingen te helpen, dat soort dingen zijn de belangrijkste stootrichting in het anarchisme dat Huey voorstaat.

Eerst die apathie en tevredenheid. In Brazilië vieren miljoenen mensen carnaval en dossen zich daar uitzinnig voor uit. Dat is allemaal niet gratis. Daar is vaak het hele jaar voor gespaard trouwens. Betekent dat deze mensen dus tevreden zijn – want ze kunnen zich immers een feestje permitteren, net zoals de voetbalfasns in wekenlang oranje-bevlagde volkswijken? Maakt het feit dat Chinese arbeiders tegenwoordig 10 uur werken in plaats van 14, dat ze soms een TV kunnen aanshcaffen, en steeds vaker ook een PC, dat ze dus ook tevreden zijn? Zijn arbeiders in vestigingen van onder meer Honda in China dáárom de laatste weken herhaaldelijk in staking gegaan – uit tevredenheid? Is de beschikbaarheid van wat consumptiegoederen – waar hard voor gewerkt is, tegen lonen waarvan ze verhoging met strijd hebben moeten afdwingen – een reden om deze mensen af te schrijven als apathische meute? Ja, de gemiddelde arbeidersinkomens in China en Brazilië zijn veel en veel lager dan in Nederland. Maar is het mechanisme, de strijd voor materiële verbeteringen zo principieel anders daar – en in Griekenland! – dan hier?

Dan is er nog iets. Ja, mensen in Nederland hebben veelal beschikking over spullen waar eerdere generaties, en arbeiders in veel andere landen, niet van kunnen dromen. Maar er is geen énkele zekerheid dat dit zo blijft. Sterker: heel veel wijst erop dat mensen, vanwege bezuinigingen en ook vanwege ontslagen, veel  gaan kwijtraken, zoals veel van ons de afgelopen jaren al veel zijn kwijtgeraakt. En wat denkt Huey dat mensen zullen voelen als ze, vaak op afbetaling op basis van wat een veilig inkomen léék, opeens merken dat ze in de schulden zijn beland, dat er deurwaarders opduiken? Denkt Huey dat arbeiders in Griekenland helemaal geen spullen hebben gekocht die ze gisteren nog net wel konden betalen, maar na de bezuinigingen niet meer?

Juist  de overgang tussen nog min-of-meer-genoeg om van te leven eerst, en opeens flink te weinig, provoceert vaak verzet. Het is precies dit verlies van schijnbare zekerheiden, achteruitgang in schijnbaar veilig inkomen, die mensen tot woede kan brengen. En dan is het zaak dat we mensen helpen om zich tegen dit soort dreiging en afbraak te organiseren en zich te verdedigen, zoals mensen in Griekenland nu al doen. Juist ook dát beogen we met Griekenland Is Overal, met de demonstratie van 17 juli.

De rug toekeren naar een meerderheid die nu nog weinig in beweging is, maar alle belang en noodzaak heeft om in beweging te kómen, draagt precies bij aan de irrelevantie van anarchistische ideeën in de ogen van velen – een irrelevantie die misschien nog wel een groter probleem voor ons is dan alle politieagenten, gevangenissen en topondernemers bij elkaar. Maar anarchisme, als theorie en praktijk van bevrijding, is tenminste potentieel relevant voor de overgrote meerderheid. Een anarchisme dat dit niet is, niet eens probéért ze zijn zelfs, dat is een steriel anarchisme, een radicale houding, maar zonder bevrijdend perspectief. Als de meerderheid immers niet vrij kan worden, wordt er helemaal niemand werkelijk vrij.