Acties Amsterdam: in plaats van deelnemersverslag

Sommige lezers van dit weblog hadden wellicht hier inmiddels verwacht een actieverslag  te lezen van afgelopen zaterdag, de dag dat mensen in flinke aantallen protesteerden, zowel tegen de EDL als tegen de politiek van Wilders en zijn PVV. Helaas: mijn gezondheid stak even een spaak in het wil, ik ben niet naar Amsterdam geweest. Een volgende keer beter. Toch wat opmerkingem op basis van wat ik over de diverse acties heb gelezen.

Aanleiding voor het redelijk omvangrijke antiracistische activisme was de demonstratie die de English Defence League (EDL), een als anti-islam-club vormgegeven uiterst-rechtse beweging  in Groot-Brittannië, samen met geestverwanten in Amsterdam wilde houden. Met die demonstratie moest dan steun betuigd worden aan Wilders, vanwege het proces tegen hem. Die EDL is een uiterst onaangenaam gezelschap. Ook gevestigde media als Trouw en Volkskrant schrijven dat de club neonazi’s en aanverwanten in haar gelederen kent, en dat bijvoorbeeld de Hitlergroet wel eens op EDL-acties te zien is. Dat geeft al voldoende aan.

Als reactie op de dreiging van een fascistische optocht in de straten van Amsterdam- want daar kwam het gevaar op neer – kwamen diverse actie-initiatieven. Er was het Platform tegen Vreemdelingenhaat, dat een demonstratie op het Jonas Daniël Meijer-plein bij de Dokwerker organiseerde. Die moest welbewust flink vér van de plek waar de EDL wilde samenkomen gehouden worden, “om iedere confrontatie te vermijden”, aldus het Platform. Er was gelukkig ook de Antifascistische Actie, die mensen opriep om zich via directe actie te laten gelden tegen de EDL-mars. En er kwam kort tevoren ook nog een oproep vanuit Ajax-supporterskringen om te demonstreren tegen de EDL-mars, “omdat wij geen (gewelddadig) racisme en fascisme in onze stad dulden”, zoals de NRC uit hun standpunt citeert.

Genoeg te doen dus voor antifascisten! Ik had, na zeer lang aarzelen, besloten om met anderen samen iets in de lijn van de AFA-oproep te doen, omdat ik vind dat het bij voorbaat ontwijken van de confrontatie met fascisten een verkeerde strategie is. Als het de EDL zou zijn gelukt om met flinke aantallen te marcheren – met als nasleep mogelijkerwijs  geweld tegen migranten, want zo gaat dat bij EDL-acties in Engeland nogal eens – zonder tenminste pogingen om dat actief te dwarsbomen, zou dat een gevaarlijke klap zijn geweest. Dan zouden de straten steeds meer open komen te liggen voor fascisten. De manifestatie bij de Dokwerker – zelfs van een lópende demonstratie door de binnenstad werd door het organiserend comité helaas afgezien – was me een veel te passieve actievorm. Tegelijk zie ik dat wat voor mij en veel anderen te tam en niet adequaat is, voor veel anderen als eerste stap, als mogelijkheid om openlijk en gezamenlijk stelling te nemen tegen racisme en uitsluiting, toch waardevol kan zijn.

Hoe is het allemaal verlopen? De EDL-mars – door de burgemeester verplaatst naar een lege straat dichtbij Amsterdfam Sloterdijk – was niet de gevreesde forse optocht, maar een tamelijk zielige vertoning van enkele tientallen EDL-ers, deels abrupt afgeblazen. De tegenactie van Ajax-supporters bracht ook tientallen mensen op de been, maar werd door een overmacht aan politie ingesloten. Sowieso had  de politie weer veel uit de kast getrokken, tot helicoptervertoon aan toe. Antifascisten hebben dingen geprobeerd tegen de EDL-optocht, maar wat er precies is gedaan, is niet helemaal duidelijk. Een EDL-busje liep op één of andere manier een kapotte ruit op. Er waren 34 arrestaties, en mijn indruk is dat daar vooral antifascisten tussen zaten. Een AFA-persbericht sprak van “tientallen activisten die zich verspreiden over de stad om te voorkomen dat de EDL zich zou roeren in het centrum” en ook van “vele mensen die besloten de noodbevelen van de burgemeester naast zich neer te leggen en directe actie probeerden te voeren in het westelijk havengebied”.

En dan was er de manifestatie bij de Dokwerker. Die  was qua opkomst en sfeer een succes. In gevestigde media zag je het aantal langzaam klimmen. De Volkskrant kwam eerst met 300 deelnemers, maar later meldde Nu.nl dat er tussen de 700 en 800 actievoerders waren, Trouw noemt het mooie aantal van duizend deelnemers. De linkse groepering Doorbraak hield het op ruim 1000; de Internationale Socialisten (IS) (1)  wist enkele honderden betogers waar te nemen die verder door vrijwel niemand zijn gesignaleerd, en kwam in haar reportage tot 1200. Als ik dat zo overzie, dan denk ik: duizend deelnemers. Helemaal niet slecht!

Het verslag van de IS, geschreven door Kees Hoogendijk,  is trouwens wel  degelijk lezenswaardig,  het geeft een heldere en levendige weergaven van zowel wat sprekers op het podium zeiden als van geluiden van andere deelnemers. Zorgen over de opkomst van Wilders en zijn PVV, een terugkeer van jaren-dertig-achtige griezeligheden, dat is wat mensen bewoog tot deelname. “Als we nu geen streep trekken, hebben we strakls een nieuwe Dokwerker nodig”, zo merkte Jaap Hamburger, van Een Ander Joods Geluid, wrang op. Die uitspraak is als inderdaad erg treffende kop boven het verslag geplaatst. Een korter, aardig verslag, net als het IS-stuk eveneens met foto’s, is te lezen op een weblog van een zekere Eva en Julian, aan de vormgeving te zien kennelijk SP-ers. Ik vond het via commentaar bij het Doorbraak-verslagje, rereeds genoemd toen ik het over aantallen deelnemers had.

Ik denk dat het enthousiasme van Doorbraak en de IS over de actie terecht is: de aantallen deelnemers waren behoorlijk, en er klonk serieuze zorg en inzet bij deelnemers. Tegelijk blijft deze actievorm wel problematisch, om redenen die ik vaker naar voren breng: mensen zijn vooral toeschouwers bij datgene waar ze aan deelnemen, echt iets dóén is er niet bij. Wat niet is kan echter nog komen.

Met al het terechte enthousiasme dienen we echter ook reeël te zijn.Ja, de EDL-optocht was nogal een flop. Maar de manifestatie was hierin niet doorslaggevend, en – zo heb ik de indruk – ook de radicalere acties van antifascisten, waaronder Ajax-supporters, legden in het EDL-debacle weinig gewicht in de schaal, vrees ik. De EDL is er gewoon niet in geslaagd veel mensen naar haar actie toe te krijgen. Dat is goed nieuws, maar staat toch relatief los van het effect van de tegen-acties. Dat het AFA-persbericht in wel erg juichende toon is geschreven is, gezien de EDL-flop, te begrijpen. En het is zeer goed dat de AFA álle antifascistische en antiracistische activiteiten, óók die van de manifestatie bij de Dokwerker,  positief voor het voetlicht bracht. Maar succes van antifascistische kant en afgang aan EDL-kant hadden, vrees ik, geen rechtstreeks verband met elkaar.

Evengoed was  de dag wel een goede dag. Er is een potentieel aan verzet zichtbaar geworden – verzet dat we tegen de macht van Wilders en zijn steeds invloedrijker vorm  van fascistische politiek zeer hard nodig gaan hebben. Ook mogen we er niet op rekenen dat de EDL en aanverwante straatgroeperingen in Nederland zo klein en zwak blijven als ze nu – gelukkig – zijn. Nóg zijn. Ook tegenover dát gevaar is waakzaamheid en bereidheid tot nieuwe, mogelijk ook confronterende, actie noodzakelijk.

(1) opmerking 2 november, 14.29: Eerst stond hier, “de Internationale Socialisten, wel vaker creatief met cijfers, wist nu ook enkele honderden meer betogers waar te nemen …” Dit impliceert dat ik denk dat de organisatie welbewust oneerlijk met die cijfers omsprong en nu weer omspringt. Ik ben daarop via Facebook door een IS-er aangesproken, overigens op nogal onaangename wijze, en ik heb even rustig nagedacht, en naar aanleiding daarvan die zin veranderd. Ik vind inderdaad dat de IS bij herhaling erg positieve cijfers weergeeft, aan de  uiterste bovenkant gaat zitten van wat nog realistisch is, en soms ook nog daarboven. Ik denk dat nu ook, gezien wat ik verder heb gelezen en gehoord. En ik vind het volstrekt terzake om daarop te wijzen, want je successen hypen is schadelijk. Maar ik kan op geen enkele manier hard maken dat dit welbewust gebeurt, dat er gelogen is, dus ik had dat ook niet zo moeten neerschrijven. Vandaar dat ik die stukjes van de zin die dat wel impliceren, uit de tekst weghaal: iemand leugens verwijten zonder bewijs is gewoon verkeerd. Excuus daarvoor. De scepsis over het door de IS genoemde aantal en de afkeer van genoemde neiging tot ‘positief-blijven’ is daarmee niet weg, maar dat is een andere zaak.