Vanavond gaat Bush in de Senaat proberen wat hem in het Huis van Afgevaardigden afgelopen maandag niet lukte: zijn 700 miljard-dollar-plan aangenomen krijgen. Het gaat om de ‘bail out’ om Wall Street overeind te houden door slechte schulden op te kopen, op kosten van de belastingbetalers. Dat die laatsten via druk op hun senatoren hetzelfde weten te bereiken als afgelopen maandag, is helaas niet zo waarschijnlijk. Zoals het NOS journaal om 20.00 aanstipte: veel Senatoren staan niet voor herverkiezing in november. Afgevaardigegden wel, en daarom waren zij vatbaar voor boze telefoontjes met de strekking: als u voor de bail-out stemt, dan stem ik tegen u in november. Maar we zullen zien hoe het nu gaat.
Intussen stapelen de signalen zich op dat de kredietcrisis inderdaad de opmaat is tot een forse, internationale recessie. Een paar berichten van vandaag: “Werkloosheid eurozone augustus licht gestegen”, meldt Nieuws.nl. Het percentage in de landen waar de Euro betaalmiddel is, lag die maand op 7,5, terwijl economen 7,4 hadden verwacht. Nog niet dramatisch – maar dit was ruim vóór de financiéle paniektaferelen van de afgelopen weken. Nieuws.nl meldt ook al het volgende: “Industriesector eurozone krimpt meer dan verwacht” . De Britse krant de Guardian meldt intussen over Groot-Brittannië: “Industriesector (…) krimpt in het hoogste tempo sinds 17 jaar”. Hier zien we dat de crisis al ver buiten de financiële instellingen huis begint te houden.
Je ziet dat ook al aan afzonderlijke bedrijven, ook in Nederland.. “Océ duikt in rode cijfers”, schrijft de NRC. Oorzaak is deels een kostbare reorganisatie. Maar we lezen ook dit: “Océ levert vrijwel uitsluitend printeres aan bedrijven. Zijn klanten zitten voor een belangrijk deel in de bouwsector (…) en de financiële branche (…). Juist die bedrijfstakken hebben het momenteel erg moeilijk.”
Het overslaan van de crisis van de financiële sector naar de hele economie is niet ze vreemd. Halen we nog even terug hoe de huidige kredietcrisis ontstond. Hypotheekbanken bieden kredieten aan mensen aan met weinig geld. Zo blijft geld, op zoek naar lucratieve investeringen, rollen door de huizenverkoop op gang te houden. maar mensen met weinig geld komen bij tegenslag snel in betalingsproblemen. Gevolg: huisuitzettingen namen een grote vlucht. Ander gevolg: een aantal van die hypotheekbanken raakte in financiële moeilijkheden, gingen op de fles of moesten door de staat gered worden.
Maar de riskante hypotheken hadden zich intussen wijd in het financiële systeem verspreid. Ze werden doorverkocht als onderdeel van pakketten met allerhande leningen en dergelijke, waar vervolgens in gespeculeerd werd. Veilige en riskante leningen waren deel van dezelfde pakketten. maar toen duidelijk werd hoe riskant die riskante leningen eigenlijk waren, kelderde het vertrouwen in diepakketten ook – en in allerlei banken en bedrijven die in die pakketten handelden. Zo werd een hypotheek-crisis een kredietcrisis.
Banken gingen vervolgens risico’s mijden, uit angst kredieten te verstrekken die ze niet terug zouden zien. Ze leenden nauwelijks meer aan elkaar, maakten het voor bedrijven erg duur om krediet te verkrijgen, en lieten ook consumenten meer betalen voor geleend geld. Dat remt de activiteit in héél de economie af: investeren en consumeren wordt te riskant, te duur.
Momenteel draait de Amerikaanse economie nog voornamelijk omdat de centrale bank geld in het kredietsysteem is blijven pompen. Commerciële banken branden echter hun vingers liever niet, en wachten met angst en beven welke van hen de volgende wordt die kantelt. Zo werd een kredietcrisis een heuse recessie.
Aan de wortel ervan ligt de klassieke kapitalistische drang van het grote geld naar winstgevende investeringen, het gebrek aan coördinatie – bedrijven zijn immers elkaars concurrenten op de markt – zodat de investeringen nooit dekkend zijn voor de vraag maar uit winstbejag de neiging hebben om boven die vraag uit te stijgen, kortom: de neiging van een markteconomie om tot overproductie te leiden. Die overproductie ondergraaft de winst van bedrijven, en het begint faillisementen en ontslagen te regenen tot de overproductie er hardhandig uit is gesneden. Dan begint het hele cyclische mechanisme opnieuw.
Bij de vorige recessie zat de overproductie vooral in de ICT-sector, de internet-zeepbel. Bij de huidige crisis is het vooral een overproductie van krediet, van hypotheken – en de via goedkoop krediet aangejaagde overproductie op de huizenmarkt, die de economie richting recessie heeft helpen jagen. De NRC schrijft dan ook: “Ook echte economie lijdt onder crisis”. Het artikel laat de gang van zaken zien en legt uit hoezeer vooral de Amerikaanse economie op krediet – op de pof, zeg maar – heeft gedraaid, en hoe pijnlijk het kan worden om de schulden van zowel bedrijven als van consumenten tot een wat hanteerbaarder niveua terug te brengen.
Het hele mechanisme van economische bloei naar recessie is eigenschap van de kapitalistische markteconomie, en zal pas met die markteconomie verdwijnen. In die zin is er niets bijzonders, niets onverklaarbaars, aan de hand – althans, voor wie bereid is die kapitalistische economie zelf kritisch te bekijken in paats van haar heilig te verklaren.
Het bovenstaande betekent daat we ons schrap mogen zetten voor meer slecht nieuws. Een recessie betekent dat bedrijven om hun winsten te redden personeel gaan ontslaan, met hogere wekloosheid als gevolg. het betekent dat de overblijvende arbeiders onder druk gezet gaan worden ok nog harder te werken. het betekent dat de stata op van alles en nog wat zal bezuinigen om de belastingen voor de bedrijven te kunnen verlagen, om hen ruim baan te geven om te investeren.
Het betekent dat ondernemers en hun regeringen – en het zijn in het kapitalisme altijd hún regeringen, hoe de samenstelling ervan ook precies mag zijn – arbeiders en andere mensen onderaan nog harder onder druk zullen zetten, nog grover kaal zullen proberen te plukken. Dat is het vooruitzicht, ook in Nederland. Slechts taaie hardnekkige weerstand van die arbeiders zelf zal deze kaalpluk-operatie kunnen tegenhouden.
Rooieravotr 