“Dit beleid pik ik niet meer!” Indrukken van studentenprotest

Waar zal ik eens beginnen? Bij de aantallen actievoerende studenten en sympathisanten, op en rondom het Malieveld vandaag? Bij de demonstratie die aan de manifestatie voorafging? Bij de sfeer en het karakter van de manifestatie, door de organisatie ingericht als een combinatie van misplaatste feestelijkheid en minstens zo onjuiste podium-bieden aan politici en het daarmee degraderen van de actievoerenden tot publiek bij een voorstelling? Bij het grove politieoptreden?

Allemaal belangrijke zaken, en veel ervan komt verderop aan de orde. Maar ik begin met de media-hype vlak voordat de actie plaatsvond, een mediahype om strijdbare aspecten van de acties vandaag bij voorbaat in een kwaad daglicht te stellen en een wig te drijven tussen verschillende groepen mensen in actie. Ik citeer eerst een kop: “‘Radicalen willen studentenprotest verstoren'”. Dat staat boven een stukje op Nu.nl dat opent met: “De Haagse driehoek van burgemeester, politie en justitie heeft aanwijzingen dat radicale groeperingen de studentendemonstratie van vrijdag willen aangrijpen om de openbare orde te verstoren.” Aha! Dus de kop klopt al niet: het was “radicale groeperingen” er dus niet om te doen om “het studentenprotest” te verstoren zoals de kop suggereert: het ging er kennelijk om iets te doen waardoor de “openbare orde” in gevaar werd gebracht, wat dat verder ook mag betekenen. De kop is misleidend en suggereert dat “radicale groeperingen” zich tegen het studentenprotest zelf richtten, en er geen deel van uitmaakten.

Leuk is ook het vervolg. Hoe willen die enge radicale dan die “orde” verstoren? Lees en beef! “Zij willen dit doen door zich te mengen onder de demonstranten en de confrontatie te zoeken.” Het idee dat “radicale groeperingen” zelf mede zouden kunnen bestáán uit studenten is bij de tekstschrijver kennelijk niet opgekomen. Nee, híér heb je keurige studenten die komen voor een al even keurig protest; en dáár heb je die radicalen, per definitie geen student, die zich komen “mengen” onder die keurige demonstranten. Dat er studenten zijn die nog iets bozer zijn dan de rest, en aan hun boosheid uiting willen geven door zich niet bij voorbaat op het Malieveld een paar uur lang te laten vermaken door veelal hoogst ón-vermakelijk entertainment, maar daadwerkelijk actie willen voeren – dat er, kortom, radicale studenten bestaan, die zich niet hoeven te ‘mengen’ onder de demonstranten omdat zij gewoon déél uitmaken van de actie, zelf demonstrant zijn – het is een inzicht dat aan de stukjesschrijver kennelijk niet is besteed. Dat die radicale studenten ook niet-studerende medestanders hebben, die solidair zijn en mee willen helpen – een solidaire medebetogers, een legitiem deel van élke serieuze actie – ontgaat zo’n stukjesschrijver ook.

Het is makkelijk voor een anarchist om lacherig te doen over zo’n doorzichtige poging op gematigd en radicaal in de studentenstrijd tegen elkaar uit te spelen, mensen bang te maken voor ‘ordeverstoring’, en daarmee de officiële organisatie aan te moedigen om toch vooral de politie te helpen bij die ‘goede banen’ waar alle actie in geleid moet worden, de afgrond in. Probleem is dat het trucje voor een deel nog wérkt ook. Mensen die voor het eerst actie komen voeren, ‘radicale groepen’ alleen maar kennen uit precies het soort beeldvorming waar bovengenoemde citaten een voorbeeld van zijn, wórden ook daadwerkelijk bang van zoiets. Reden temeer voor radicalen, of ze nu studeren, ook onverdroten door te gaan met uiting geven aan hun radicalisme, als volstrekt legitiem en onmisbaar deel van de strijd. Hoe jammer dat ook is voor hun heilige “openbare orde”.

Zo. Dat was een soort van lange aanloop. Nu de dag zelf. Voorafgaand aan de manifestatie op het Malieveld was er een demonstratie vanaf de Haagse Hogeschool. Bij dat verzamelpunt was het eerst het, grotendeels plezierig, ontmoeten van bekenden, kameraden en vrienden, met name in en rond het Griekenland Is Overal (GIO) en anarchistische groepen waar ik graag in of mee samenwerk, maar ook nog wel met een aantal mensen van de Internationale Socialisten (IS). Op die demonstratie liep, merkwaardig genoeg, een flinke groep Jonge Socialisten van de PvdA, herkenbaar aan ballonnen, tamelijk voorop. Een flinke groep van Rood (SP-jongeren). Daarachter volgde het contingent IS-ers en aanverwanten, met kranten en borden en deze keer een echt aardig spandoek: “Hey Rutte – Tunesië Is Overal”; daar weer achter, en her en der tussen andere groepen door, allerhande studenten en sympathisanten, deels ongeorganiseerd, deels ook van de antiautoritaire radicalere netwerken waar ik me erg okay voel. Zo zag ik de Kritische Studenten Utrecht met hun mooie paarsrode spandoek en enkele borden.

De optocht telde pakweg tegen de duizend deelnemers, denk ik; de sfeer was levendig. Maar ook dit werd, vanaf het verzameplunt waar al flinke horden agenten paraat stonden, al begeleid met veel politie. Die kreeg nogal onterechte assistentie van de talloze mensen van de ordedienst van de actie zelf, gehuld in blauwe hesjes van AbvaKabo. Op de Volkskrant-site las ik dat er 400 mensen in deze ordedienst zaten. Dat scheelt flink wat politieagenten, en kan dan ook als bijdrage van studentenbonden aan het Haagse gemeentebudget ingeboekt worden, schandalig genoeg. Eén zo’n blauwjasfiguur vroeg bijvoorbeeld om rechts van de witte streep op de weg te lopen, zodat ambulances er langs konden. Rechts van die streep reden politiebusjes. Dat wierp de vraag op van wie een ambulance meer last zou hebben als die er langs moest: van demonstranten rechts van de streep? Of van de politie? Dat er op dat moment geen ambulance te bekennen was, deed er kennelijk niet toe; dat demonstranten, áls er een ambulance aankwam gereden, zonder twijfel onmiddellijk ruimte zouden hebben gemaakt, al evenmin.

De stoet was plezierig-luidruchtig, we riepen bijna continu leuzen, vrij radicale leuzen ook. Bijna aan het begin al: “One solution – Revolution!” Verder dingen als “Dit kabinet vraagt om verzet, dit kabinet moet worden afgezet”, “Oprutte!” en “Hey, regering! Krijg de tering!” Vooral die laatste leus werd met groot enthousiasme keer op keer geroepen. Zeer ongepast natuurlijk, zou je kunnen denken: je wenst niemand een nare ziekte toe. Maar daardoor tegen de mafia van Rutte juist dés te passender : ) Ook een mooie leus: “Tunesië is Overal – breng het kabinet ten val!”(waarbij Tunesië werd afgewisseld met Italië, Griekenland en Engeland).

Uiteindelijk kwamen we aan op het Malieveld, waar al flink wat andere actievoerenden bijeen was. Vanaf het station kwam een hele lange stoet steeds nieuwe mensen aanvoeren naar de manifestatie. Dat ging geruime tijd door. Ik heb geen telling gedaan, of iets dat daar serieus op lijkt. maar ik vind de schatting die ik vanaf het podium hoorde, heel aannemelijk. Dat betekent dat er rond de 20.000 studenten en sympathisanten naar de manifestatie waren gekomen. Een indrukwekkend aantal, en een mooie basis voor vervolgacties. Dat sowieso.

De manifestatie zelf was minder indrukwekkend. Ik wees al op het karakter ervan: politici in de hoofdrol, wij op dat modderige veld als toeschouwers. Als de organisatoren écht denken dat dit voldoende druk op politici gaat zetten zodat ze hun plannen intrekken, wordt het tijd dat iemand ze die illusie ontneemt. Voor zover dit idee ook onder aanwezige studenten leeft – en ik maak me geen illusies, dat idee lééft daar – zullen we een combinatie van discussie en praktijkervaring nodig hebben om dit ontoereikende idee achter ons te laten. Politici gaan niet óm omdat wij het ze vriendelijk vragen, politici reageren op de goodwill en het podium dat door studentenbonden werd geboden eerder met het vasthouden aan hun plannen. Immers, voor actie die geen harde druk zet, hoeven politici niet bang te zijn. En de enige druk die deze manifestatie bood was het zichtbare potentieel: stel dat deze 20.000 niet langer stilstaan, maar gaan lopen? Naar de regeringsgebouwen, bijvoorbeeld?

Aardig bij zo’n gebeuren vind ik altijd wat actievoerders zelf aan materiaal meebrengen: borden en spandoeken en dergelijke. Een lijstje van wat ik onder meer zag, zonder verder commentaar erop:

Zonder kennis geen welvaart

Et tu Rutte

Halbe Jij bent nog niet jarig

Onderwijs Boven dom

Wij leergierig Jullie gierig

Levenlang Leren

Innoveren door studeren

Meer geld voor educatie

Hallo bezuiniging Dag toekomst

Keine Halbe Maatregel

Misschien wil Al Qaeda ons wel opleiden

Uit onvrede over het passieve karakter van de manifestatie-opzet waren radicale studenten en sympathisanten – há, daar zijn ze weer! – bezig geweest een actie vanáf het Malieveld te bedenken. Op het malieveld deelden sommigen dan ook flyers uit, met de oproep om te verzamelen vervolg. Kleine groepen verzamelden zich inderdaad, maar nogal losjes en weinig samenhangend. Intussen werd de sfeer wel wat broeierig. Toen – kennelijk – de staatssecretaris van onderwijs het woord nam – wie bedénkt toch zoiets?! – werd bij het podium Bengaals vuurwerk afgestoken . Elders op het veld ging ook af en toe v wat vuurwerk af., kennelijk reden voor een viertal te paard om een eind het terrein op te komen. Meteen een groep eromheen die leuzen schreeuwde. Kennelijk vond een politieverantwoordelijke het (nog) geen goed moment voor escalatie, want de agenten taaiden weer af.

Wel waren agenten te voet aan het rondlopen, ook tussen de demonstranten. Zo maakte er één bezwaar tegen een bord-in-boekvorm, gemaakt van vrij zachte kunststof. Dat was een nieuwigheidje voor acties in Nederland: voorkanten van boeken, met titels erop, als actiemateriaal. Om te laten zien dat het om studie gaat, dat we onderwijs daadwerkelijk verdedigen. Tegelijk biedt zoiets ook enige bescherming. Precies dat laatste was voor de agent aanleiding om moeilijk te doen. je weet wel, omdat er mensen zijn die niets met studenten te maken hebben en alleen maar komen om de boel te verzieken, die strekking. Weerwoord van de kant van actievoerders: dat de enige mensen die niets met studenten hier te maken hadden de agenten zelf waren, en zo meer. Dat bescherming tegen klappen pas zin had als zijn van plan waren te meppen, i ook daar werd op gehint. Een andere agent maande daarop zijn collega dat hij het boekenbord verder met rust kon laten. Was dat om de sfeer nog relaxed te houden? of was het – bedacht ik achteraf – dat die tweede agent doorhad dat je vastberaden, radicalere actievoerders juist prima aan zo’n boekenbord kon herkennen – en dat dit later nog van pas kon komen, juist ook voor de politie zelf?

Die boekenborden zijn trouwens wel een mooie vondst, net als de titels waarmee mensen dan komen. Ik zag onder meer: Hacker’s Manifesto; Handboek voor de Jonge generatie (Raoul Vaneigem); On Mis-education (Chomsky); God en de Staat (Bakoenin); No Surrender (David Gilbert); ook iets van Gandhi. Ik ben benieuwd of het aanslaat.

Na wat dralen en onduidelijkheid was er opeens beweging, eerst richting pannenkoekenhuis aan de rand van het Malieveld, en daarna vóór dat gebouw. Er werd geroepen: “laat ze vrij!” tegen een aantal bijna uitdagend opgestelde agenten. Kennelijk waren er toen mensen ingesloten door politie, of wellicht al opgepakt. Er verzamelden zich op dat punt enkele honderden mensen, terwijl intussen grote stoeten al richting station en treinen aan het lopen waren. Vanuit de groep boze blijvers klonken leuzen, en even later stonden de groep vrijwel oog in oog met een groep ME-ers, te voet en ook te paard. Eén iemand rende op één agent af, en liep tegen hem aan. Die kon hem met gemak terugduwen, en daarbij had het kunnen blijven, als de politie interesse had gehad in rust en kalmte. Maar nee, het terugduwen ging meteen over in flink meppen, en een kleine charge met die politie te paard. Meteen weer boze leuzen. Zo maakt de politie welbewust van een gespannen situatie een rel. Bovendien: de spanning ontstond omdat de politie ons de weg versperde, en onze bewegingsvrijheid daarmee onaanvaardbaar inperkte

Kort daarop trok de groep richting station – en richting het ministerie van onderwijs dat daar tegenover ligt. Heel; precies was alles niet te volgen, zulke situaties zijn redelijk chaotisch. Maar volgens mij waren daar al mensen verzameld. Wederom felle spreekkoren: “Oprutte!”, “Bezet! Blokkeer! Dit beleid pik ik niet meer” en ook “Ik kan niks! Ik wil niks! geef me een uniform!” Voor het gebouw stond een linie ME te voet, en daarachter weer een handvol politie te paard.

De spreekkoren hielden aan, en het was toch een flinke groep. Af en toe vloog er iets, volgens mij vooral vloeibaars, door de lucht richting de politie en het gebouw waarbinnen mensen achter ramen zaten te kijken naar het tafereel. Even later – vrijwel onverstaanbaar door de spreekkoren – de politie aan het woord. Ik vermoed met een waarschuwing: vertrek, anders zal geweld worden gebruikt. En ja hoor, de politie dreef met flink wat klappen de groep terug, wég van het ministerie, richting station. Daarna weer spreekkoren.

Opvallend was daar weer de rol van de ordedienst. Die vormde zelf een linie, tussen de groep die tegenover de politie stond en de loopruimte voor mensen richting station. Mij werd door één van hen zlefs nog vriendelijk gevraagd of ik daar wel wílde staan, er werd immers van alles gegooid… Heel roerend, die zorgzaamheid, nietwaar? Maar ik koos ervoor om daar te staan, zei ik. Daarom zei hij dat ik dan mocht blijven staan, wat hem betreft… Maar de hele linie van blauwjasbrigadiers was minder roerend: het was een duidelijke afscherming tussen de keurige demonstranten die netjes naar huis gingen, en de ‘raddraaiers’ die het zelf maar moesten weten. Het is precies dit beklemtonen van verdeeldheid tussen goede studenten en slechte radicalen waartoe de media-hype waar ik dit stukje mee begon de voorzet gaf.

De groep ‘raddraaiers’, waar ik dus deel van uitmaakte, was trouwens van samenstelling opvallend en verfrissend. Het waren voor een deel radicale actievoerders die een poging deden om iets stevigers van de grond te krijgen dan die matte manifestatietactiek. Daar was over nagedacht, dít is het soort ‘verstoring van de openbare orde’ die noodzakelijk is om druk op de ketel te krijgen en echt iets te helpen veranderen. maar er hadden zich ook allerlei jongeren aangesloten die overduidelijk geen universiteitsstudent waren, maar scholier, MBO-er, VMBO-er, misschien werkende jongeren. Die waren minstens zo boos en vaak tamelijk onverschrokken. Hun woede was rauw en direct, vaak heel plat verwoord, maar is niet vreemd. Ik hoorde, wel tot mijn afschuw, Mensen “homo’s” roepen als scheldwoord; ik had al eerder mensen “Rutte is homo” horen roepen. Dan voel ik een steek, en denk ik: als Rutte homo zou zijn, dan hebben hij en ik toch nog íéts gemeen… Al is dat natuurlijk totaal geen reden om de man om die reden alsnog sympathiek te gaan vinden of zoiets.

Hoe dan ook, ‘homo’ als scheldwoord gebruiken deugt niet. Linkse activisten met ook maar enige ervaring laten zoiets wel uit hun hoofd. Maar dát vond ik daarom juist zo verheugend: het waren hier níét voornamelijk ervaren linkse actievoerders, maar mensen die hun eigen redenen hebben de politie te haten, misschien wel wegens ervaringen met ME rond voetbalwedstrijden of zoiets. Dat zulke mensen níét de maatstaven van linkse actievoerders hanteren bij hun leuzen – en dat het dus ook verkeerd is een streng oordeel uit te spreken over degenen die zulke leuzen roepen – lijkt me echter toch wel belangrijk. En ongetwijfeld hebben sommige mensen die vooral nieuwsgierig op het ‘opstootje’ afkwamen en onverhoeds ME-klappen kregen, iets nieuws geleerd over wat de politie is en hoe ze zich gedraagt. Ook dat is van belang, voor een actiebeweging die boven alles haar eigen isolement als vijand dient te onderkennen.

Dit soort confrontaties hebben iets onvoorspelbaars, waardoor het lastig is om te weten wanneer je het beste kunt vertrekken. Enerzijds heeft eindeloos blijven rondhangen, terwijl de groep kleiner wordt en de politie oprukt, niet heel veel zin. maar weggaan, terwijl mensen – waaronder bekenden, vrienden, kameraden – nog blijven, en klappen te incasseren kunnen krijgen, voelt ook niet okay. Nadat de politie een halve straat had heroverd met een charge vond ik het samen met wat anderen welletjes. Ik ging naar de stationshal. Even later herrie, rumoer. Ik weer richting uitgang – waar overigens politieagenten wel mensen de stationshal inlieten, maar actievoerders er niet makkelijk meer uit konden. Vlak daarvoor bleek, zo hoorde ik van anderen, een nieuwe charge geweest te zijn, waarmee mensen zo ongeveer de hal in waren gejaagd. daar waas flink gemept. Ik weet van twee mensen die een klap op het hoofd hebben gehad één van hen ook op de arm. Ik hoorde van iemand die een beet van een politiehond had gekregen en hulp nodig had. Ik hoorde ook van twee mensen die opgepakt waren. Het is belangrijk om erbij te vermelden hoe weinig ‘provocatie’ de politie nodig had om gericht hárd op te treden. Zelfs in de stationshal werd trouwens nog iemand gearresteerd.

Er was trouwens ook een groepje ‘stillen’ – agenten zonder uniform – nadrukkelijk aanwezig, tussen de demonstranten voor het ministerie. Dit soort lui, met hun onuitsprekelijk verachtelijke rol, is herkenbaar: dertigers, stoere uitstraling, sportschool-lichaamsbouw, foute sportschoenen, soms een pleister in het oor, en een buitengewoon verveelde blik in de ogen. Deze lui helpen de rest van de politie aan informatie, maar kunnen ook onverhoeds mensen arresteren, en zelf de zaak helpen opfokken als de politie een provocatie nodig heeft om haar aanvallen mee te rechtvaardigen. Stillen in de demonstratie zijn, evenals trouwens politie te paard tussen demonstranten, iets om niet paranoïde over te doen maar wel om alert op te zijn, en indien enigszins mogelijk dienen we ze uit de demonstratie te verdrijven, met spreekkoren en zo nodig steviger aandrang.

Na deze laatste botsing – die ik dus niet meer heb gezien maar waarover ik naderhand in de stationshal hoorde – heb ik nog even met mensen nagepraat. Daarna was het tijd om in de styrein te stasppen, huiswaarts te keren, en een blog-bericht te kakken over de dag van vandaag. Waarvan akte.

(vrijwel onmiddelijk na plaatsing enigszins aangevuld)

Opmerking 21 januari 21.32: Intussen berichtgeving hier en daar gecheckt. Dat cijfer van 20.000 mensen op het Malieveld kan niet kloppen, denk ik, dat heb ik vermoedelijk – in een vlaag van wishful hearing? – gewoon verkeerd verstaan. Ik laat het cijfer – foutief als het waarschijnlijk is – in dit stuk wel gewoon staan.  Lijkt me eerlijker dan achteraf bijschaven en vergissing onder de tafel werken. In volgende stukken hou ik het aannemelijke cijfer 15.000 aan.